Agenda item

Cyflwynodd Amanda Whent (Nyrs Dementia Arweiniol, BIPAB) a Jennifer Winslade (Cyfarwyddwr Gweithredol Nyrsio, BIPAB) yr adroddiad, cyflwynodd gyflwyniad ac ateb cwestiynau'r aelodau:

Cwestiynau allweddol gan yr Aelodau:

• Beth yw'r manylion cyswllt ar gyfer hyrwyddwyr dementia, a pha mor ddigonol yw'r cyllid?  

Esboniodd Amanda fod 286 o hyrwyddwyr dementia ar draws y rhanbarth, ac mae'r wybodaeth yn cael ei chadw mewn cronfa ddata.  Roedd hi'n cydnabod yr angen i ddarparu manylion penodol ar gyfer Sir Fynwy a chynigiodd gynhyrchu papur yn amlinellu'r manylion, gan gynnwys cartrefi gofal ac ysgolion dan sylw.

• Byddai gen i ddiddordeb mewn gweld y targedau perfformiad ar gyfer 2025 a'r cynnydd hyd yn hyn, gan gynnwys monitro a safonau perfformiad.

Soniodd Amanda eu bod yn defnyddio dangosyddion perfformiad allweddol (DPA) a meincnodi yn erbyn modelau cenedlaethol i fesur cynnydd. Cynigiodd rannu'r DPA a'r data perfformiad mewn cyflwyniad yn y dyfodol (Cam Gweithredu: Rheolwr Craffu i gymryd hyn ymlaen).

• A oes strategaethau lliniaru i leihau cyflymder dechrau dementia, gan gynnwys cyngor ar ddeiet, ymarfer corff ac atal?

Tynnodd Amanda sylw at bwysigrwydd atal a soniodd eu bod yn gweithio ar wahanol ffactorau, gan gynnwys rheoli colesterol ac ymyriadau sy'n seiliedig ar drawma.  Nododd fod partneriaethau iechyd cyhoeddus a gofal sylfaenol yn hanfodol ar gyfer mynd i'r afael ag atal ac ymyrraeth gynnar.

• Beth yw canlyniadau Ffrwd Waith 1 yng Nghasnewydd a sut y bydd yn cael ei gyflwyno yn Sir Fynwy, o ystyried y gwahaniaethau rhwng y ddwy ardal.

Esboniodd Amanda fod egwyddorion y model ymgysylltu â dinasyddion a dreialwyd yng Nghasnewydd i ddechrau wedi cael eu cymhwyso ledled Gwent.  Mae'r dull yn cynnwys mynd i wahanol leoliadau cymunedol i gasglu adborth a theilwra gwasanaethau i anghenion lleol.

• A allwch chi ddarparu'r manylion am y cysylltwyr dementia, gan gynnwys pwy ydyn nhw ac a oes digon ohonynt?

Cydnabuodd Amanda nad oes digon o gysylltwyr dementia i ddiwallu'r anghenion presennol.  Fodd bynnag, mae cyllid diweddar wedi'i ddyrannu i ddatblygu rolau penodol, ac mae ymdrechion recriwtio yn parhau i gynyddu nifer y cysylltwyr.

• A yw colli clyw yn gysylltiedig â mwy o debygolrwydd o ddatblygu dementia ac os felly, a yw'n bwysig mynd i'r afael â phroblemau clyw yn gynnar?

Cadarnhaodd Amanda fod cydberthynas uchel rhwng colli clyw a dementia.  Esboniodd y gall mynd i'r afael â phroblemau clyw yn gynnar leihau'r risg o ddementia.  Mae'r tîm awdioleg yn ymwneud â chyflwyno rhaglen profiad dementia i godi ymwybyddiaeth a gwella prosesau sgrinio ar gyfer y rhai sydd â dirywiad gwybyddol.

• A oes casglu a chysylltiad rheolaidd rhwng grwpiau dementia-gyfeillgar lleol a'r bwrdd iechyd?

Esboniodd Amanda fod gan y cymunedau dementia-gyfeillgar gyfarfod misol lle mae gwybodaeth yn cael ei rhannu.  Maent yn defnyddio padlet a thudalennau rhyngrwyd BIPAB i uwchlwytho a rhannu gwybodaeth am weithgareddau parhaus a chyfleoedd ymgysylltu. Bwriedir i'r canolfannau dementia fod yn bwynt canolog ar gyfer cyrchu gwybodaeth a gwasanaethau.

• Pa mor hygyrch yw'r canolfannau dementia?  A oes angen cydlynu a chyfathrebu gwell o'r adnoddau sydd ar gael mewn cymunedau lleol? 

Esboniodd Amanda fod yr hybiau dementia yn eu camau cynnar, gyda chynlluniau i ehangu a gwella cyfathrebu. Roedd hi'n cydnabod yr her o godi ymwybyddiaeth a'r angen am well cydlynu.  Ychwanegodd Jennifer fod yr hybiau yn bwysig, ond mae cyfleusterau lleol ac ymgysylltu â'r gymuned hefyd yn hanfodol.  Fe wnaethant groesawu'r adborth a dweud eu bod wedi ymrwymo i archwilio ffyrdd o wella mynediad lleol at wybodaeth a chymorth.

• Mynegodd y Cadeirydd bryder am y cynnydd a ragwelir yn y boblogaeth oedrannus yn Sir Fynwy a'r ddarpariaeth gofal bresennol, gan bwysleisio'r angen am fwy o adnoddau a chefnogaeth.

Roedd Amanda yn cydnabod yr angen cynyddol am ofal dementia a phwysigrwydd cefnogaeth gyson a pharhaus ledled Gwent. Soniodd am ddatblygiad canolfannau dementia a rôl cysylltwyr dementia wrth ddarparu cymorth parhaus.  Pwysleisiodd Jennifer yr angen am ymagwedd gyfannol at ofal, sy'n cynnwys iechyd, gofal cymdeithasol, sectorau gwirfoddol, a theuluoedd.  Tynnodd sylw at bwysigrwydd gofal cymunedol a'r angen am gefnogaeth wleidyddol i fynd i'r afael â'r galw cynyddol.

• Holodd y Cadeirydd am y posibilrwydd o gymhellion ariannol i deuluoedd ofalu am eu perthnasau oedrannus, yn debyg i fodelau mewn gwledydd eraill.

Soniodd Jennifer, er bod taliadau uniongyrchol ar gael yn Lloegr, mae'n gwestiwn gwleidyddol ehangach i Gymru. Pwysleisiodd yr angen am ymagwedd gymunedol at ofal a phwysigrwydd gweithio gydag awdurdodau lleol a phartneriaid eraill i ddarparu cefnogaeth.  Tynnodd sylw hefyd at ymdrechion parhaus i ddatblygu modelau gofal seiliedig ar le a phwysigrwydd mynd i'r afael â'r mater nawr yn hytrach nag yn y dyfodol.

Crynodeb y Cadeirydd:

Diolchodd y Cadeirydd i Amanda a Jennifer am fynychu a chyflwyno ar fater o flaenoriaeth sylweddol i'r Pwyllgor.  Roedd yn cydnabod yr angen am fwy o adnoddau a chefnogaeth ar gyfer gofal dementia yn Sir Fynwy a thynnodd sylw at bwysigrwydd mynd i'r afael â'r materion hyn yn brydlon.  Talodd gydnabyddiaeth i ymatebion BIPAB a oedd yn tynnu sylw at ymdrechion parhaus i ddatblygu modelau gofal cymunedol. Cododd yr angen am gefnogaeth wleidyddol i fynd i'r afael â'r galw cynyddol am wasanaethau a chynghorodd y byddai'r Pwyllgor yn hoffi ymweld â'r staff i werthfawrogi'n well sut mae cymorth yn cael ei ddarparu (Cam Gweithredu: Rheolwr Craffu i hwyluso hyn).