Cofnodion:
Croesawodd y Cadeirydd bawb i'r cyfarfod. Gofynnodd i'r Rheolwr Craffu egluro'n fyr y broses galw i mewn a fyddai'n cael ei dilyn yn y cyfarfod, yn unol â Chyfansoddiad y Cyngor. Cynghorodd y Rheolwr Craffu fod y cyfarfod wedi'i drefnu i drafod penderfyniad a wnaed ond nad oedd wedi dod i rym ynghylch Dyraniad Cronfa Ffyniant Gyffredin y DU 2025-2026.
Cynghorwyd ar 19eg Chwefror 2025, bod y Cabinet wedi ystyried adroddiad a'u hysbysodd am estyniad blwyddyn Llywodraeth y DU i Gronfa Ffyniant Gyffrediny DU (UKSPF) ac wedi ceisio cymeradwyaeth i roi buddsoddiad gan UKSPF ar gyfer 2025/26 i brosiectau a restrir yn Atodiad un o adroddiad y Cabinet. Mae adroddiad penderfyniad y Cabinet yn rhoi cyd-destun llawn o'r materion allweddol sy'n ymwneud â'r penderfyniad a wnaed ar 19 Chwefror 2025, a amlinellir yn adran 3 ynghyd ag asesiad opsiynau a ddarperir o dan adran 5, a geir drwy Agenda ar gyfer y Cabinet ddydd Mercher, 19eg Chwefror, 2025, 4.30 pm – Cyngor Modern.
I roi cyd-destun, y penderfyniad a wnaed gan y Cabinet ar 19eg Chwefror 2025 oedd
derbyn yr argymhellion canlynol:
Mae’r Cabinet:
a. Yn cymeradwyo argymhellion Partneriaeth Pobl a Lle Sir Fynwy mewn perthynas â buddsoddi arian o ddyraniad yr Awdurdod Lleol ar gyfer 2025/26.
c. Yn cymeradwyo'r cynllun buddsoddi lleol drafft (atodiad un) a'r prosiectau sydd ynddo.
d. Yn awdurdodi cychwyn gweithgaredd fel yr amlinellir yn y cynllun buddsoddi lleol drafft o 1af Ebrill 2025, cyn i'r Awdurdod Lleol arweiniol rhanbarthol (CBS Rhondda Cynon Taf) dderbyn Memorandwm Cyd-ddealltwriaeth wedi'i ddiweddaru gan Lywodraeth y DU.
Gofynnodd y Cadeirydd i’r Aelodau a oedd wedi galw’r penderfyniad i mewn gyflwyno eu rhesymau dros alw’r penderfyniad i mewn, fel a ganlyn:
· Craffu, tryloywder ac atebolrwydd annigonol o ran sut mae prosiectau'n cael eu hadnabod a'u gwerthuso a'r broses a'r meini prawf y mae penderfyniadau'n cael eu gwneud yn eu herbyn. Dim asesiad amlwg o wireddu manteision, fel y'u diffinnir ym mhob cynnig prosiect cychwynnol a lle mae prosiectau o fewn eu cylch bywyd.
· Ychydig o asesiad gweladwy o'r effaith ac ystyriaeth o liniaru ar gyfer prosiectau sy'n cael eu rhoi i ben yn yr Asesiad Effaith Integredig, neu mewn mannau eraill.
Amlinellodd yr Aelodau Galw i Mewn eu rhesymau dros alw'r penderfyniad i mewn (fel uchod) a gwnaethant y pwyntiau ychwanegol canlynol:
Cynghorydd Bond:
· Pwysleisiodd bwysigrwydd prosesau'r Cyngor i sicrhau penderfyniadau cywir, cadarn a thryloyw ar gyfer dyrannu arian cyhoeddus drwy graffu.
· Tynnodd sylw at y prosiect "Gyda'n Gilydd yn Gweithio" fel enghraifft o brosiect cymunedol gwerthfawr yng Nghil-y-Coed.
Cynghorydd Easson:
· Mynegodd y Cynghorydd Easson ei fod yn teimlo y dylai'r mater fod wedi cael ei graffu'n gynharach yn hytrach na'i drin drwy ei alw i mewn.
· Soniodd y Cynghorydd Easson am ei bryder ynghylch peidio â gallu trafod gwybodaeth gefndirol nad oedd yn y parth cyhoeddus yr oedd yn teimlo ei bod yn berthnasol i'r penderfyniad.
Cynghorydd Howarth:
· Teimlai'r Cynghorydd Howarth fod diffyg tryloywder ynghylch y broses ymgeisio am y Gronfa Ffyniant Gyffredina chraffu annigonol yn gyffredinol.
· Pwysleisiodd yr angen am hyfywedd hirdymor ac achosion busnes ar gyfer prosiectau a ariennir gan grantiau, gan dynnu sylw at fater cynaliadwyedd pan ddaw cyllid grant i ben.
· Galwodd y Cynghorydd Howarth am well cyfathrebu a chynnwys Aelodau mewn prosesau gwneud penderfyniadau, yn enwedig ar gyfer penderfyniadau ariannu arwyddocaol.
Ymateb gan yr Aelod Cabinet:
Gofynnodd y Cadeirydd i'r Aelod Cabinet, y Cynghorydd Paul Griffiths, ymateb. Ymatebodd yr Aelod Cabinet drwy:
· Cydnabod rôl y Pwyllgor craffu wrth ystyried y broses gwneud penderfyniadau ar gyfer y Gronfa Ffyniant Gyffredina phwysleisio'r angen am graffu, tryloywder ac atebolrwydd.
· Esbonio bod y gronfa wedi'i sefydlu yn 2022 fel olynydd Llywodraeth y DU i gronfeydd strwythurol yr UE, gyda'r bwriad o ganoli rheolaeth a chyfyngu ar rôl gweinyddiaethau datganoledig ac awdurdodau lleol.
· Tynnu sylw at y brys wrth wneud penderfyniadau oherwydd y newid o gronfeydd yr UE i'r Gronfa Ffyniant a Rennir, a arweiniodd at ymgysylltiad cyfyngedig â chymunedau a ffocws ar symud rhaglenni blaenorol ymlaen.
· Manylu ar y broses o gyflwyno achosion busnes ar gyfer cyllid, y toriad sylweddol mewn cyllid (46%) a gyhoeddwyd ym mis Rhagfyr 2022, a'r angen dilynol am wneud penderfyniadau cyflym gan y bwrdd partneriaeth.
· Awgrymu bod diffyg mecanwaith clir ar gyfer atebolrwydd i'r Cyngor, gan fod y bwrdd partneriaeth yn atebol i Swyddogion Llywodraeth leol yn RhCT a gweision sifil Llywodraeth y DU.
· Yn cynghori ei fod yn teimlo bod y trefniadau Llywodraethu presennol yn rhy ganolog, yn fiwrocrataidd, ac yn brin o graffu a chyfrifoldeb lleol effeithiol ac yn awgrymu y gallai'r Pwyllgor craffu fod eisiau ystyried trephined newydd a gwell ar gyfer cyllid yn y dyfodol, gan ymgysylltu â Llywodraeth Cymru i greu prosesau mwy tryloyw ac atebol.
Pwyntiau allweddol a godwyd gan Aelodau'r Pwyllgor ac Aelodau a oedd yn ymweld:
Atebodd yr Aelod Cabinet Paul Griffiths, y Prif Swyddog Will McLean a Hannah Jones gwestiynau'r Aelodau:
· Gofynnodd Aelod am sicrwydd ynghylch a yw'r prosiectau presennol yn dal i fod angen cyllid ac a ellid gwario'r arian yn well mewn mannau eraill o fewn y penawdau cyllido ffyniant a neilltuwyd. Mynegodd bryder ynghylch dosbarthiad cyllid ar draws Sir Fynwy ac a yw'n cael ei ddyrannu i'r ardaloedd mwyaf priodol. Holiodd am y gwaith a wnaed i asesu effaith ac angenrheidrwydd y prosiectau a ariennir ar hyn o bryd ers i'r llif cyllido ddechrau. Cwestiynodd rôl Rhondda Cynon Taf (RCT) fel y partner arweiniol ar gyfer cyflawni'r cynllun cyffredinol a faint o ddylanwad sydd gan RCT dros ddyrannu cyllid i rai mathau o brosiectau.
Esboniodd yr Aelod Cabinet fod Rhondda Cynon Taf (RCT) yn cyflawni rôl weinyddol, gan wirio bod y wybodaeth ofynnol yn cael ei darparu a'i hanfon ymlaen at lywodraeth y DU heb wneud barn wleidyddol ar y dyraniadau. Cydnabu fod y broses wedi'i chyfyngu gan amser, gan gyfyngu ar y gallu i sganio'n eang am brosiectau newydd. Fodd bynnag, mynegodd hyder bod y gwaith gorau posibl wedi'i wneud o fewn y cyfyngiadau hyn. Ailadroddodd y Prif Swyddog mai rôl RCT yw dal y darn ar gyfer y 10 Awdurdod Lleol a rhyngwynebu â Llywodraeth ganolog y DU, gan sicrhau bod achosion busnes yn cael eu llunio a'u gwirio'n gadarnhaol. Pwysleisiodd fod yr amserlen ar gyfer penderfyniadau wedi'i chyfyngu'n ddifrifol oherwydd yr estyniad o flwyddyn, ond roedd yn rhannu hyder bod y penderfyniadau cywir wedi'u gwneud trwy broses y Cabinet.
· Crynhodd Aelod gyd-destun Cronfa Ffyniant Gyffredin y DU, gan nodi'r newidiadau mewn ffynonellau ariannu oherwydd tynnu'r gronfa Ewropeaidd yn ôl a chyfranogiad Llywodraethau Cymru a San Steffan. Mynegodd ansicrwydd ynghylch y cymysgedd o gyllid a rennir rhwng y 10 Awdurdod Lleol a rôl Rhondda Cynon Taf (RCT) fel yr awdurdod arweiniol. Cwestiynodd pam na fu unrhyw graffu ers penderfyniad y Cabinet ym mis Mehefin a pham nad oedd yr un o gadeiryddion y Pwyllgorau craffu wedi'i gyflwyno i'w Pwyllgorau. Tynnodd sylw at bryderon ynghylch y diffyg craffu a thryloywder yn y broses, gan bwysleisio pwysigrwydd y prosiectau hyn ar gyfer y gwasanaethau ansawdd bywyd a ddarperir i drigolion Sir Fynwy. Beirniadodd y Cabinet am weithredu'n unochrog heb graffu priodol a chwestiynodd y diffyg meddwl ymlaen llaw yn y broses.
Eglurodd y Cadeirydd na wnaed penderfyniad y Cabinet ym mis Mehefin; yn hytrach, ychwanegwyd yr eitem at gynllun gwaith y Cabinet ym mis Mehefin a bod y penderfyniad gwirioneddol wedi'i wneud ym mis Chwefror. Yna eglurodd yr Aelod Cabinet fod y dyraniad i awdurdodau unigol yn cael ei wneud gan gr?p o weision sifil yn Whitehall, nid gan RCT. Mynegodd bryder ynghylch y fformiwla a ddefnyddir ar gyfer dyrannu, sy'n rhoi tua 50% yn llai o gyllid i Sir Fynwy nag awdurdodau lleol eraill yng Nghymru. Pwysleisiodd yr angen am well craffu a thryloywder mewn trefniadau yn y dyfodol, yn enwedig pan fydd y cyfrifoldeb yn dychwelyd i lywodraeth Cymru.
Darparodd y Swyddog ffigurau penodol ar gyfer y dyraniad ar gyfer 2025-2026: £2,399,940 yn gyfan gwbl, gyda £1,730,400 mewn refeniw a £665,000 mewn cyfalaf. Esboniodd fod gan bob awdurdod unigol ledled y DU ei ddyraniad ei hun, ac yng Nghymru, mae rhanbarth y de-ddwyrain yn cynnwys 10 awdurdod gyda RCT yn arwain.
· Mynegodd Aelod aflonyddwch ynghylch canoli'r broses a cheisiodd eglurhad ynghylch a oedd cymysgedd y cyllid gan Whitehall a Llywodraeth Cymru wedi newid. Gofynnodd a oedd fformiwla debyg ar gyfer elfen Gymreig y cyllid ac a oedd Sir Fynwy ar wAelod y pentwr ar gyfer y gronfa hon hefyd.
Eglurodd y Prif Swyddog fod Cronfa Ffyniant Gyffredin y DU (UK SPF) yn cael ei hariannu'n llwyr gan lywodraeth y DU, heb unrhyw fuddsoddiad gan lywodraeth Cymru. Soniodd, yn y rownd nesaf o gyllid olynol ar ôl Brexit, ei bod yn debygol y bydd gan lywodraeth Cymru rôl fwy yn ei phenderfyniadau gweinyddu a gwariant. Pwysleisiodd fod y cyllid presennol yn dod yn uniongyrchol o San Steffan i'r awdurdodau lleol, heb unrhyw gyfranogiad gan lywodraeth Cymru.
· Cwestiynodd Aelod a oedd y broses graffu ei hun yn cael ei chraffu, gan nodi y dylid trafod eitemau gwariant cyhoeddus mawr yn ystod y craffu. Tynnodd sylw at y mater o dryloywder ac ymgynghori a gofynnodd a oedd symiau mawr o arian cyhoeddus yn cael eu gwario ar frys gan broses benderfynu awdurdodaidd, o bosibl gan un Aelod o'r Cabinet, a holi sut i newid hyn.
Cydnabu'r Aelod Cabinet nad yw'r broses fel y dylai fod, gan nodi problemau gyda brys a diffyg tryloywder. Esboniodd fod gwneud penderfyniadau yn cael ei wneud gan fwrdd, nid gan Aelod unigol o'r Cabinet, a bod atebolrwydd lleol y bwrdd yn wael oherwydd y trefniadau a osodwyd gan lywodraeth y DU. Pwysleisiodd yr angen am ddadl frys yng Nghymru i wella'r trefniadau hyn. Eglurodd y Prif Swyddog nad yw'r gwaith wedi'i wneud gan un Aelod etholedig ond trwy broses fwrdd briodol sy'n cynnwys ystod eang o sefydliadau gwasanaeth cyhoeddus. Tynnodd sylw at y ffaith bod y penderfyniad wedi'i wneud i gyfarfod Cabinet llawn i sicrhau tryloywder.
Ailadroddodd y Cadeirydd mai cyfrifoldeb cyfunol yr Aelodau yw awgrymu pethau ar gyfer y rhaglen waith ymlaen llaw. Gellid ystyried awgrym am gyfarfodydd craffu amlach maes o law.
· Gofynnodd Aelod sut y penderfynwyd mai RhCT ddylai fod yr awdurdod arweiniol yn yr ardal.
Esboniodd y Swyddog fod y penderfyniad i Rhondda Cynon Taf (RhCT) fod yn awdurdod arweiniol wedi'i wneud yn ôl pob tebyg trwy alwad allan ar draws awdurdodau, yn ôl pob tebyg ar lefel y prif weithredwr, a chytunwyd y byddai RCT yn cymryd yr awenau.
·
Pwysleisiodd Aelod yr angen i ystyried effaith
penderfyniad y Cabinet ar weithwyr, gan y gallai rhai prosiectau
naill ai ddod i ben neu symud ymlaen. Tynnodd sylw at bwysigrwydd
atebolrwydd a'r angen i awdurdodau lleol gael rôl ehangach
wrth graffu ar brosiectau'n ystyrlon. Pwysleisiodd hefyd yr angen i
ystyried y gweithwyr yr effeithir arnynt gan y penderfyniadau
hyn.
· Pwysleisiodd Aelod y dylai galwadau i mewn fynd i'r afael â pha un a wnaeth y Cabinet weithredu er budd gorau dinasyddion Sir Fynwy. Nododd na chodwyd unrhyw bryderon gan arweinwyr grwpiau'r gwrthbleidiau yn ystod trafodaethau 2022 ar y Gronfa Ffyniant Gyffredin a chyfarfod Cabinet mis Chwefror 2025. Awgrymodd nad yw llawer o'r drafodaeth gyfredol yn berthnasol i'r galwad i mewn, gan ei bod yn ceisio craffu ar endidau y tu hwnt i reolaeth y Pwyllgor, fel y Bwrdd Partneriaeth Rhanbarthol a San Steffan. Mynegodd hefyd awydd i weld y prosiect Gyda'n Gilydd yn parhau'n gynaliadwy ac awgrymodd symud y drafodaeth i bwyllgorau craffu eraill ar gyfer archwiliad mwy priodol.
· Gofynnodd Aelod a oedd y prosiectau a ariannwyd y llynedd yn ymwybodol y gallai'r cronfeydd ddod i ben ddiwedd mis Mawrth ac a oedd ganddynt gynlluniau ymadael ar waith ar gyfer senario o'r fath. Pwysleisiodd bwysigrwydd ystyried yr effaith ar weithwyr Cyngor Sir Caerffili a fyddai mewn limbo pe bai'r Pwyllgor yn penderfynu anfon y penderfyniad yn ôl i'r Cabinet neu i'r Cyngor llawn. Anogodd y Pwyllgor i fyfyrio'n ofalus ar eu penderfyniad, gan ystyried yr effeithiau posibl ar ddiogelwch swyddi gweithwyr.
Cadarnhaodd y Swyddog fod pob prosiect a ariannwyd y llynedd yn gwbl ymwybodol o'r amserlenni ariannu ac fe'u hanogwyd i gael cynlluniau ymadael ar waith oherwydd natur gyfyngedig amser y cyllid.
· Mynegodd Aelod werthfawrogiad am yr esboniad a ddarparwyd gan yr Aelod Cabinet ynghylch y broses a'r heriau a wynebir oherwydd yr amserlenni tynn. Mynegodd ei anfodlonrwydd â'r broses bresennol, gan dynnu sylw at y swm sylweddol o arian dan sylw a'r angen am degwch wrth ddyrannu arian o fewn cymunedau yng Nghymru. Cwestiynodd y ceisiadau a'r achosion busnes ar gyfer y prosiectau, gan awgrymu nad oedd rhai ohonynt o bosibl yn bodloni'r meini prawf angenrheidiol ac y gallai prosiectau gwell fod wedi'u hanwybyddu. Pwysleisiodd bwysigrwydd tryloywder a'r cyfiawnhad dros y galw i mewn, gan ddatgan ei bod yn angenrheidiol sicrhau craffu priodol ac i fynd i'r afael ag unrhyw broblemau posibl gyda'r broses ddyrannu.
· Nododd y Cadeirydd fod y rhesymau dros alw i mewn yn cyfeirio at "ddim asesiad amlwg o wireddu manteision fel y'u diffinnir yn y cynnig prosiect cychwynnol a lle mae prosiectau o fewn eu cylch bywyd" a gofynnodd am sylw.
Cadarnhaodd yr Aelod Cabinet y gofynnwyd i'r prosiectau gyflwyno achosion busnes ym mis Rhagfyr, a oedd yn cynnwys gwybodaeth am effaith gwahanol lefelau o gyllid. Mae'r Bartneriaeth Pobl a Lle yn ystyried yr effaith o ran cyflawni'r prosiectau presennol, eu proffil ariannol a'u perfformiad, ond cydnabu y gallai Papur y Cabinet fod wedi adlewyrchu'r ystyriaeth honno'n fwy llawn.
·
Cwestiynodd yr Aelodau a ddylai'r Pwyllgor fynd i
sesiwn gaeedig i drafod gwybodaeth eithriedig. Yn dilyn egwyl fer i
ystyried yr opsiynau, cynghorodd y Cadeirydd a'r Prif Weithredwr
Dros Dro yn erbyn symud i sesiwn gaeedig, gan ddatgan na fyddai'n
briodol o ystyried natur y galwad i mewn, sy'n canolbwyntio ar
dryloywder a chraffu. Soniodd hefyd y byddai'n crwydro y tu allan i
gwmpas y galwad i mewn ei hun.
· Gofynnodd Aelod a yw chwe Aelod o fwrdd y bartneriaeth yn weithwyr Cyngor Sir Fynwy ac a oedd ganddynt wybodaeth gyflawn neu anghywir am bob prosiect. Cwestiynodd pam roedd arian trigolion Sir Fynwy yn cael ei anfon allan o'r sir i Hartpury pan fo cyfleusterau hyfforddi ffermwyr ym Mrynbuga. Holiodd am y defnydd o asesiadau effaith integredig, yn benodol os ydynt yn asesu effaith prosiectau sy'n dod i ben a'u manteision cylch oes.
Esboniodd yr Aelod Cabinet fod y broses yn caniatáu i sefydliadau y tu allan i Sir Fynwy wneud cais am ddarparu gwasanaethau o fewn y Sir. Y maen prawf pwysig yw bod y gwasanaeth o fudd i drigolion Sir Fynwy, waeth beth fo lleoliad y darparwr. Eglurodd y Swyddog fod gan Fwrdd Partneriaeth Pobl a Lle dri chynrychiolydd o'r MCC, nid chwech. Mae mynychwyr eraill yng nghyfarfodydd y bwrdd yn cefnogi gyda chofnodion a phapurau ond nid ydynt yn cymryd rhan mewn gwneud penderfyniadau. Esboniodd fod yr asesiad effaith integredig (AIA) wedi'i ysgrifennu o amgylch y prosiectau sy'n cael eu datblygu yn y cynllun buddsoddi lleol drafft. Mae'r bwrdd partneriaeth yn adolygu effaith prosiectau cyfredol ar gymunedau, busnesau a phobl yn Sir Fynwy yn rheolaidd. Cydnabu'r cwestiynu ynghylch yr effaith ar brosiectau nad ydynt yn parhau a soniodd fod yr IIA wedi'i ddiwygio ers y penderfyniad ar Gweithio Gyda'n Gilydd. Mae'r IIA a'r cynllun buddsoddi lleol wedi'u diweddaru yn adlewyrchu'r toriadau cyllid sylweddol ac yn canolbwyntio ar y prosiectau sydd wedi sicrhau cyllid.
· Pwysleisiodd Aelod y dylai'r AEI asesu effaith prosiectau sy'n parhau a phrosiectau sydd wedi dod i ben. Awgrymodd y byddai hyd yn oed llinell yn yr AEI yn cydnabod yr effaith ar brosiectau sydd wedi dod i ben ac yn sôn am unrhyw fesurau lliniaru yn ddefnyddiol.
· Cwestiynodd Aelod y broses o ddyfarnu arian i sefydliad yn Lloegr (Coleg Hartpury) ac a fyddai darparwr lleol o Sir Fynwy wedi cael cyfle i wneud cais o ystyried yr amserlen ymgeisio fer. Mynegodd bryderon ynghylch tegwch a thryloywder y broses a cheisiodd eglurhad ynghylch a roddwyd cyfle teg i ddarparwyr lleol wneud cais am yr arian.
Esboniodd yr Aelod Cabinet mai'r tro diwethaf i sefydliadau gael eu gwahodd i dendro am ddarparu gwasanaethau oedd yn 2022, a Choleg Hartpury oedd yr unig sefydliad a gynigiodd ddarparu cefnogaeth fusnes i fusnesau ffermio yn Sir Fynwy. Roedd y penderfyniad i barhau i ariannu Coleg Hartpury yn seiliedig ar yr asesiad cadarnhaol o'u gwasanaeth. Cydnabu pe bai mwy o amser wedi bod ar gyfer proses dendro agored, efallai y byddai darparwyr eraill wedi cael y cyfle i dendro. Pwysleisiodd bwysigrwydd sicrhau bod prosesau yn y dyfodol yn caniatáu digon o amser ar gyfer tendro agored ac ystyried pob darparwr posibl.
Casgliad y Cadeirydd:
Nododd y Cadeirydd y consensws ymhlith Aelodau'r Pwyllgor, gan gydnabod, er bod pryderon ynghylch proses y Gronfa Ffyniant a Rennir, nad yw'r broses ei hun o fewn rheolaeth yr Awdurdod Lleol. Gellid archwilio'r broses ymhellach drwy graffu ar y cyd gan y Pwyllgorau Craffu Pobl a Pherfformiad a Throsolwg.
Dywedodd Cynghorodd y Cadeirydd wrth y Pwyllgor fod ganddynt dri opsiwn ar gael iddynt, sef:
1. Derbyn y penderfyniad
2. Cyfeirio'r penderfyniad at yr Aelod Cabinet i'w ailystyried (gyda rhesymau)
3. Cyfeirio'r penderfyniad at y Cyngor llawn
. Gofynnodd y Pwyllgor am bleidlais gofnodedig ar yr opsiynau uchod. Yn dilyn y bleidlais gofnodedig, cytunodd y Pwyllgor yn unfrydol i dderbyn penderfyniad yr Aelod Cabinet.
Cadarnhau dyddiad y cyfarfod nesaf fel 2 Ebrill 2025.
Dogfennau ategol: