Agenda item

Cyflwynodd yr Aelod Cabinet Ben Callard a Jonathan Davies yr adroddiad ac atebodd gwestiynau'r aelodau gyda'r Aelod Cabinet Ian Chandler, Nikki Wellington a'r Aelod Cabinet Martyn Groucott.

• Gofynnodd aelod am y camau sy'n cael eu cymryd gan y weinyddiaeth i atal dirywiad ariannol pellach a sicrhau adferiad cynaliadwy, gan fynd i'r afael â materion strwythurol fel diffygion cynyddol ysgolion a gwasanaethau sydd wedi'u tanariannu.  Ymatebodd yr Aelod Cabinet fod y diffyg tua 2% o'r gyllideb refeniw.  Maen nhw'n gweithio gydag ysgolion trwy gynlluniau adfer i reoli'r sefyllfa'n raddol.  Mae'r weinyddiaeth hefyd yn edrych ar feysydd eraill o'r awdurdod i gefnogi galw cynyddol mewn iechyd a gofal cymdeithasol.  Tynnodd sylw at y ffaith bod y Cyngor yn gweithio ar ystod o fesurau, gan gynnwys gweithredu rhaglen newid i fynd i'r afael â darparu gwasanaethau dros y tymor canolig i'r tymor hir; gweithio gydag ysgolion ar gynlluniau adfer i reoli diffygion yn raddol heb achosi sioc i'r system; canolbwyntio ar liniaru costau yn hytrach nag arbedion uniongyrchol, gydag ymdrechion i reoli gwasanaethau drws ffrynt a rheoli pecynnau gofal yn effeithiol; gwella mesurau craffu ariannol a chynnal disgyblaeth ariannol ar draws yr holl wasanaethau.
• Gofynnodd y Pwyllgor am eglurhad ar y risg ariannol a'r mesurau sy'n cael eu cymryd i fynd i'r afael â'r diffyg cyllidebol.  Esboniodd yr Aelod Cabinet dros Ofal Cymdeithasol fod y risg ariannol yn eilradd i'r risg o niwed a bod y Cyngor yn gwario'r arian sydd ei angen i ddarparu gofal, a dyna pam mae gorwariant mewn gofal cymdeithasol.  Esboniodd eu bod yn gweithredu mesurau i reoli'r sefyllfa, gan gynnwys rheoli'r drws ffrynt a sicrhau bod pobl yn cael gofal mewn ffordd sy'n rheoli eu hamgylchiadau.
• Gofynnodd y Cadeirydd am y cysondeb rhwng Risgiau 7 ac 8 yn y Gofrestr Risg sy'n nodi'r risg o niwed i blant ac oedolion, a dull y cyngor o leihau gorwariant.  Eglurodd yr Aelod Cabinet nad yw'r risg yn ymwneud â'r arian sy'n cael ei wario, gan ei fod yn cael ei wario, ac felly'r gorwariant o £4m mewn gofal cymdeithasol.  Tynnodd yr Aelod Cabinet dros Ofal Cymdeithasol sylw at yr ymdrechion i reoli gofal yn y camau cychwynnol i atal pecynnau cost uwch.  Mae'r risg ariannol yn cael ei ystyried yn eilradd i'r risg o niwed, gyda'r prif ffocws ar atal niwed diangen i blant ac oedolion.
• Gofynnodd aelod am nifer yr ysgolion sy'n agos at ddiffyg a pham mae gan Ysgol Gynradd Pembroke ddiffyg uwch nag eraill. Dywedodd swyddogion fod diffygion pob ysgol wedi'u hamlinellu yn Atodiad 3 o'r adroddiad a bod diffyg uwch Ysgol Gynradd Pembroke oherwydd newidiadau diweddar mewn staffio ac incwm anghenion dysgu ychwanegol sydd wedi'i ddyrannu i gefnogi disgyblion.
• Gofynnodd aelod am fod yn greadigol gydag adnoddau, gan sôn yn benodol am enghraifft Ysgol Parc y Castell a'r defnydd o adnoddau ar brosiectau nad ydynt efallai yn angenrheidiol ar hyn o bryd.  Ymatebodd yr Aelod Cabinet, er bod y Cyngor yn gweithio'n galed i wneud y mwyaf o'r defnydd o'r adnoddau sydd ar gael, mae rhywfaint o arian yn cael ei ddyrannu'n benodol ar gyfer rhai prosiectau, fel teithio llesol, ac ni ellir ei ailgyfeirio.  Soniwyd hefyd bod gweinyddu'r cynlluniau hyn yn cael ei gynnwys o fewn y cyllid a ddarperir.
• Gofynnwyd cwestiwn am berfformiad canolfannau hamdden, yn benodol yr aelodaeth mewn perthynas â phob tref a'r sefyllfa gyda Pharc Hamdden Casnewydd a Phorth y Castell.  Nododd yr Aelod Cabinet fod MonLife yn perfformio'n dda a bod data aelodaeth ar gael ar gyfer pob canolfan, gan gydnabod mai Cil-y-coed yw'r aelodaeth isaf a bod y Cyngor yn anelu at wella cyfleusterau ar draws pob canolfan. O ran Parc Hamdden Casnewydd a Phorth y Castell, soniodd fod Parc Hamdden Casnewydd yn perfformio'n ddigonol, tra bod Porth y Castell yn parhau i fod yn ased heriol i'w reoli, ond mae ymdrechion yn parhau i gynyddu'r defnydd.  – CAM GWEITHREDU: darparu ymateb ysgrifenedig fanwl yngl?n ag: aelodaeth a buddsoddiadau canolfannau hamdden
• Gofynnwyd faint o ysgolion eraill fydd mewn diffyg yn y blynyddoedd i ddod.  Esboniodd y swyddog ei bod hi'n rhy gynnar i ddweud.  Mae'r tîm yn gweithio trwy'r cyllidebau gydag ysgolion nawr, ac unwaith y bydd y cyllidebau 25-26 wedi'u gosod, bydd rhagolygon yn cael eu gwneud gyda'r ysgolion.  Ar y cam hwn, mae swyddogion yn monitro yn fisol.
• Gofynnodd y Cadeirydd sut mae ysgolion yn rheoli diffygion h.y. pwy sy'n darparu cyllid pontio i'r flwyddyn ganlynol.  Esboniodd swyddogion fod ysgolion yn rheoli eu cyllidebau yn annibynnol, gyda phenaethiaid a byrddau llywodraethu yn gyfrifol am gymeradwyo a rheoli.  Fodd bynnag, mae unrhyw ddiffyg yn cael ei amsugno gan fantolen y Cyngor, gan effeithio ar wydnwch ariannol cyffredinol y Cyngor.  Felly, mae'n hanfodol monitro a chefnogi cynlluniau adfer cyllideb ysgolion.  Mae ymdrechion sylweddol yn cael eu gwneud i ymgysylltu ag ysgolion mewn diffyg, gan sicrhau trafodaethau a monitro parhaus.
• Ceisiwyd eglurder sut y gall Parc Hamdden Casnewydd a Phorth y Castell fod yn 'sefyll eu tir' os oes ganddynt orwariant? Ymatebodd yr Aelod Cabinet nad yw'r safleoedd yn profi gorwariant ond yn hytrach diffyg incwm disgwyliedig.  Er enghraifft, pe bai'r incwm a ragwelir yn £1m ond yr incwm gwirioneddol yn £950 mil, byddai'n ymddangos fel £50 mil negyddol yn y gyllideb.  Mae'r diffyg hwn oherwydd rhagamcanion incwm gor-optimistaidd, nid effaith negyddol wirioneddol ar y fantolen.
• Gofynnwyd cwestiwn am y mesurau sy'n cael eu cymryd i liniaru costau addysgu cyflenwi mewn ysgolion, ac ymatebodd yr Aelod Cabinet fod costau addysgu cyflenwi yn bwysau sylweddol ar gyllidebau ysgolion a bod y Cyngor yn canolbwyntio ar y maes hwn, ac mae darn o waith yn cael ei wneud gan yr archwilydd i helpu i gefnogi ysgolion i reoli'r costau hyn.
• Holodd y pwyllgor a yw'r cynnydd mewn costau gofal cartref yn gysylltiedig â gwelliannau yn y bwrdd iechyd sy'n lleihau blocio gwelyau, a gofynnodd hefyd a oes risg o gynnydd pellach ac a ellid ceisio cyllid ychwanegol gan y bwrdd iechyd.  Yr esboniad a roddwyd oedd bod cynnydd o 10% wedi bod mewn pecynnau gofal cartref a gomisiynwyd yn allanol, gan arwain at gost ychwanegol o £500 mil. Ychwanegodd yr Aelod Cabinet dros Ofal Cymdeithasol, er bod pwyslais ar wella llwybrau gofal i gael pobl allan o ysbytai, mae hyn yn trosglwyddo'r baich ariannol i awdurdodau lleol.  Mae trafodaethau gyda Llywodraeth Cymru yn parhau i fynd i'r afael â'r mater hwn. 
• Gofynnwyd cwestiwn am y dadansoddiad o leoliadau plant a pha fesurau sy'n cael eu cymryd i adolygu ac atal toriadau yn y dyfodol.  Yr ymateb a roddwyd oedd bod pob achos o ddadansoddiad lleoliad yn cael ei adolygu i ddeall y rhesymau, a all gynnwys newidiadau yn anghenion y plentyn neu amgylchiadau'r lleoliad maeth.  Nod y Cyngor yw gosod plant yn yr amgylchedd gorau posibl ac mae'n adolygu ac yn dysgu o bob achos yn barhaus i wella lleoliadau yn y dyfodol.
• Gofynnodd aelod am y Bwrdd Iechyd yn osgoi ei gyfrifoldebau am ddarparu gofal sy'n seiliedig ar iechyd, gan ofyn a ddylid ystyried camau cyfreithiol neu adolygiad barnwrol i fynd i'r afael â'r pryder hwn.  Esboniodd yr Aelod Cabinet dros Ofal Cymdeithasol, os yw angen gofal sylfaenol person yn gysylltiedig ag iechyd, dylai'r Bwrdd Iechyd ei ariannu, nid yr awdurdod lleol.  Mae anghydfodau parhaus gyda'r Bwrdd Iechyd dros sawl achos, yn enwedig y rhai lle nad yw'n glir a yw'r prif angen yn feddygol neu ofal personol.  Er nad yw camau cyfreithiol neu adolygiad barnwrol wedi'u dilyn eto, nid yw wedi'i ddiystyru.  Mae diffyg cyllideb sylweddol y Bwrdd Iechyd yn cymhlethu trafodaethau.  Y nod yw sicrhau bod unigolion yn derbyn gofal yn llyfn, waeth pwy sy'n talu amdano.  Mae'r awdurdod lleol yn parhau i ddarparu gofal wrth drafod cyfrifoldebau cost, er nad yw'r sefyllfa'n ddelfrydol.
• Yng ngoleuni'r penderfyniad gan Flaenau Gwent a Thorfaen i rannu un Prif Swyddog Gweithredol, holwyd a fu unrhyw drafodaethau gyda nhw yn ystod eu cyfnod darganfod i archwilio cyfleoedd ar gyfer cydweithio pellach, gyda'r nod o geisio effeithlonrwydd, gwneud y gorau o adnoddau, ac ati.  Ymatebodd y swyddog fod trafodaethau wedi bod gydag awdurdodau cyfagos a'r rhanbarth ehangach yngl?n ag archwilio cyfleoedd ar gyfer cydweithio pellach.  Mae'n bwysig trafod yr opsiynau hyn yn weithredol, ond mae'n rhaid i ni gofio'r gwahaniaethau unigryw ar draws daearyddiaeth a demograffeg yn Sir Fynwy.  Er bod datblygiadau digidol a thechnolegol yn cynnig cyfleoedd newydd ar gyfer cydweithio, mae'n hanfodol bod yn rhan o'r sgyrsiau hyn o'r dechrau i sicrhau aliniad ac effeithiolrwydd.
• Gofynnodd aelod am eglurhad ar statws prosiect Ysgol Gynradd Parc y Castell, yn benodol yngl?n â dyrannu arian Adran 106 a'r materion sydd wedi gohirio'r prosiect.  Eglurodd yr Aelod Cabinet dros Addysg fod cynlluniau ar gyfer y prosiect yn cael eu llunio ac y bydd yn cael eu cwblhau erbyn diwedd mis Rhagfyr.  Eglurodd fod y prosiect yn wynebu oedi oherwydd darganfod paneli asbestos y bu'n rhaid eu trin, ond bod y prosiect bellach yn ôl ar amser, a bydd amserlen i'w chwblhau cael ei sefydlu ym mis Ionawr.
• Nodwyd gwall geiriad yn Atodiad 1: ym mharagraff gwaelod Adran 2, dylai 'Lleoliadau Gofal yn y Cartref' fod yn 'Lleoliadau cartrefi gofal'.  Nododd y Cadeirydd hefyd deipio yn rhifo'r adrannau yn yr adroddiad clawr.
• Holodd y pwyllgor am y £2.3m mewn taliadau dyledion gofal cymdeithasol nad ydynt wedi'u hadennill, gan ofyn am fanylion am y swm adennill disgwyliedig, y prosesau ar gyfer casglu'r ddyled hon, a mesurau i atal cronni dyled o'r fath yn y dyfodol. Esboniodd yr Aelod Cabinet fod y Cyngor wedi cynyddu'r ddarpariaeth ar gyfer dyled ddrwg gan £20 mil, gan adlewyrchu'r swm nad ydyn nhw'n disgwyl ei adennill . Dywedodd swyddogion fod y tîm cyllid yn gweithio'n agos gyda theuluoedd a chynrychiolwyr i sicrhau bod asesiadau ariannol yn cael eu gwneud o flaen llaw a bod y Cyngor yn cymryd cyngor cyfreithiol pan fo angen, ac yn canolbwyntio ar wella'r broses gasglu i reoli'r ddyled hon yn effeithiol.
• Gofynnodd aelod am y gorwariant anghenion dysgu ychwanegol (ADY) o £510 mil, yn benodol yn ceisio dealltwriaeth o'r gorwariant o £256 mil ar ddechreuwyr newydd mewn ysgolion annibynnol, ac unrhyw waith sy'n cael ei wneud i adnabod achosion tebyg yn gynharach. Esboniodd swyddogion fod y gorwariant oherwydd disgyblion a oedd yn disgwyl iddynt adael yr ysgol ond sydd wedi parhau â'u haddysg, a dechreuwyr newydd yn cael eu haddysg heblaw yn yr ysgol, ac mae angen pecynnau cymorth pwrpasol. Mae'r gorwariant o £256 mil ar ddechreuwyr newydd mewn ysgolion annibynnol oherwydd disgyblion newydd yn dod i'r sir nad oedd eu disgwyl.

·        Gofynnodd y Cadeirydd sut mae'r Cyngor yn bwriadu rheoli'r gorwariant cynyddol, o ystyried y rheol yn erbyn defnyddio cronfeydd wrth gefn, ac a fydd angen cymorth allanol.  Ymatebodd yr Aelod Cabinet fod y Cyngor yn bwriadu rheoli'r gorwariant cynyddol trwy ei wrthbwyso gyda pherfformiad rhagorol mewn gwasanaethau eraill, a ystyrir fel rheoli cyllideb effeithiol.  Mae'r defnydd o enillion y Trysorlys yn cael ei ystyried yn offeryn dilys i amddiffyn gwasanaethau, hyd yn oed os ydynt yn y tymor byr.  Nod y Cyngor yw osgoi defnyddio cronfeydd wrth gefn ar gyfer gwariant rheolaidd.  Mae'r gorwariant wedi cynyddu ychydig o dan £1m o Fis 3 i Fis 6 ond disgwylir iddo ostwng tua diwedd y flwyddyn.  Mae posibilrwydd o chwistrelliad cyllid o gyllideb y llywodraeth ym mis Hydref, ac mae'r Cyngor yn mynd ar drywydd mesurau adfer cyllideb yn ystod y flwyddyn i leihau'r gorwariant ymhellach.

·        Gofynnodd y Cadeirydd a ydym mewn trafodaethau gydag archwilwyr ynghylch sut y byddai ein gwydnwch ariannol yn cael ei effeithio, pe bai angen i ni dynnu £5m allan o gronfeydd wrth gefn. Eglurodd y swyddog fod Sir Fynwy wedi cael ei archwilio gan Archwilio Cymru yngl?n â'n cynaliadwyedd ariannol, ac roedd y dyfarniad yn weddol gadarnhaol.  Tynnodd yr archwiliad sylw at yr angen am lwybr clir tuag at gynaliadwyedd ariannol, gan gydnabod y bwlch cyllideb dros y tymor canolig, y mae'r strategaeth ariannol tymor canolig yn anelu at fynd i'r afael ag ef.  Os byddwn yn gorffen gyda diffyg ar y waelodlin ar ddiwedd y flwyddyn, bydd angen iddo ddod o gronfeydd wrth gefn, gan leihau ein gwydnwch ariannol. Fodd bynnag, mae cyllideb awdurdod lleol yn gymhleth ac yn newid yn gyson, felly mae hyblygrwydd a rheoli trysorlys effeithiol yn hanfodol.  Ein nod yw gwneud y defnydd gorau o'n harian parod i gefnogi darparu gwasanaethau a lleihau costau benthyca.

Crynodeb y Cadeirydd:

Diolchodd y Cadeirydd i'r aelodau am eu cwestiynau.  Ailadroddodd nad oes atebion hawdd i'r heriau sy'n cael eu hwynebu ledled y sir, a diolchodd i Aelodau'r Cabinet a'u swyddogion am eu hadroddiad a'u hymatebion. Cynigiwyd yr adroddiad.