Agenda item

Cyflwynodd yr Aelod Cabinet Paul Griffiths yr adroddiad. Rhoddodd Louise Wilce gyflwyniad ac atebodd gwestiynau'r Aelodau gyda Hannah Jones a'r Cynghorydd Griffiths:

Pwyntiau allweddol gan yr Aelodau:

·        O ran y defnydd o'r gair 'dyhead', gofynnwyd a yw'r gwasanaethau'n gwneud yn dda. Ymatebodd y Swyddog eu bod yn gwneud yn dda ar y cyfan, ond y maes sydd angen ei wella yw nodi a chefnogi pobl ifanc nad ydynt wedi'u nodi fel rhai sydd mewn perygl o ddod yn NEET (na sydd mewn Addysg, Cyflogaeth, neu Hyfforddiant0.

·        Gofynnodd Aelod a oes cyfle i edrych ar y marcwyr risg cyn 7 oed, ac a oes unrhyw gymorth iechyd meddwl neu drawma ar gael. Cydnabu'r Swyddog bwysigrwydd ymyrraeth gynnar a soniodd, o'r blaen, o dan gyllid Cronfa Gymdeithasol Ewrop, fod rhaglen bontio blwyddyn 6-7. Fodd bynnag, oherwydd llai o gyllid o dan SPF y DU, symudodd y ffocws i gefnogaeth ychydig cyn y pontio ôl-16. Pwysleisiodd y ddibyniaeth ar bartneriaethau a rhanddeiliaid i ddarparu cymorth iechyd meddwl a lles.

·        Ceisiwyd eglurder ynghylch y ffynhonnell gyllid gychwynnol a gollwyd. Eglurwyd bod y cyllid cychwynnol yn dod o Gronfeydd Strwythurol Ewropeaidd (ESF), a gefnogodd y rhaglen tan 2022.

·        Gofynnwyd i Swyddogion ymhelaethu ar y cysylltiad rhwng bod yn NEET a digartrefedd. Esboniodd y Swyddog fod Llywodraeth Cymru wedi uno'r offer adnabod ar gyfer NEET a digartrefedd ymhlith pobl ifanc oherwydd marcwyr risg sy'n gorgyffwrdd fel presenoldeb, gwaharddiadau, a statws derbyn gofal. Mae'r uno hwn yn helpu i sicrhau cydweithio ac osgoi dyblygu mewn gwasanaethau cymorth.

·        Gofynnwyd a oes pobl ifanc NEET yn y Sir nad ydym yn gwybod amdanynt, o bosibl oherwydd bylchau gwybodaeth o ysgolion neu oherwydd eu bod wedi symud i'r Sir ar ôl 16 oed. Nododd y Swyddog fod y data cyrchfannau blynyddol yn olrhain pobl ifanc a addysgwyd yn Sir Fynwy, tra bod data haen yn olrhain trigolion. Gall fod gwahaniaethau, a gwneir ymdrechion i nodi ac olrhain pob person ifanc, gan gynnwys y rhai sy'n symud i'r Sir.

·        I'r disgyblion hynny 16 a 18 oed sy'n penderfynu mynd i mewn i waith yn uniongyrchol, gofynnwyd beth rydym yn ei wybod am y farchnad swyddi iddynt. Ymatebodd y Swyddog fod pobl ifanc sy'n mynd yn uniongyrchol i gyflogaeth yn aml yn dod o hyd i rolau sgiliau isel a chyflog isel mewn sectorau fel adeiladu a manwerthu. Mae angen datblygu mwy o gyfleoedd prentisiaeth a rhaglenni uwchsgilio i wella eu rhagolygon gyrfa.

·        Gofynnodd Aelod beth yw'r prif ffactorau i'w nodi yn y rhai sydd mewn perygl o ddod yn NEET, i nodi person ifanc sydd mewn perygl. Soniodd y Swyddog fod yr offeryn adnabod cynnar yn defnyddio dangosyddion fel presenoldeb gwael, gwaharddiadau, statws derbyn gofal, prydau ysgol am ddim, symud ysgol, a lefelau academaidd. Mae'r dangosyddion hyn yn helpu i feincnodi'r risg, ond mae sgyrsiau parhaus gyda rhanddeiliaid yn hanfodol i nodi a chefnogi pobl ifanc sydd mewn perygl.

·        Gofynnodd Aelod a oes mesurau ar waith i'r gwaith barhau unwaith y bydd y cyllid yn dod i ben ym mis Mawrth 2025. Ymatebodd y Swyddog fod y tîm yn aros am ganlyniadau datganiad cyllideb yr Hydref ar 30ain Hydref, fel pob awdurdod arall yn y DU. Mae'r tîm yn archwilio ffynonellau ariannu eraill, gan gynnwys Llywodraeth Cymru a llwybrau eraill, ond bydd diwedd y Gronfa Ffyniant Gyffredin (SPF) ar 31ain o Fawrth yn effeithio'n sylweddol ar yr Awdurdod Lleol.

·        Gofynnodd Aelod sut rydym yn olrhain pobl ifanc sy'n gadael eu cyrchfan ac yn dod yn ôl. Esboniodd y Swyddog fod y system yn dibynnu ar randdeiliaid a phartneriaid i nodi pobl ifanc sy'n gadael eu cyrchfan. Mae cyfarfodydd "cadw mewn cysylltiad" misol yn adolygu'r data ac yn sicrhau bod unrhyw berson ifanc sydd wedi dod yn NEET yn cael ei nodi a'i gefnogi.

·        Gofynnodd yr Aelodau beth sy'n digwydd i bobl ifanc sy'n gadael prifysgol neu gyrchfannau eraill y tu hwnt i 19 oed. Esboniwyd, er bod fframwaith dilyniant ymgysylltu ieuenctid yn olrhain hyd at 19 oed, bod cefnogaeth ar gael i'r rhai y tu hwnt i'r oedran hwn trwy Ganolfan Byd Gwaith a darpariaeth cyflogaeth a sgiliau i oedolion. Fodd bynnag, mae'n ei gwneud yn ofynnol i'r person ifanc gysylltu i gael mynediad at y gefnogaeth hon.

·        Gofynnodd Aelod am y sefyllfa lle mae rhywun yn mynd i Brifysgol yn Lloegr ac yn dod yn ôl. Eglurwyd, os yw person ifanc wedi gadael ei gyrchfan ac wedi dod yn ôl i'r Sir, na fyddant yn cael eu nodi oni bai eu bod wedi cysylltu â'r asiantaeth gymorth.

Crynodeb y Cadeirydd:

Diolchodd y Cadeirydd i'r Swyddogion am eu gwaith. Pwysleisiodd bwysigrwydd ysgrifennu adroddiadau mewn modd sy'n hygyrch ac yn ystyrlon i drigolion, yn enwedig defnyddioldeb crynodeb un dudalen lle gall trigolion ddeall y pwyntiau allweddol tra'n dal i ddarparu data manwl i'r rhai sydd am ymchwilio'n ddyfnach. Awgrymodd hefyd symud y ffocws ar faterion allweddol a strategaeth tuag at heriau a chyfleoedd allanol. Cynigiwyd yr adroddiad.