Cofnodion:
Cadarnhaodd yr Ymgynghorydd Cyfreithiol mai'r cyfarfod heddiw yw cyfarfod cyntaf y Cyngor Ymgynghorol Sefydlog ar gyfer crefydd, gwerthoedd a moeseg (CYS). Eglurodd fod newidiadau deddfwriaethol yn cael eu gwneud i adrannau 390 i 392 o Ddeddf Addysg 1996 o ganlyniad i Ddeddf Cwricwlwm ac Asesu Cymru 2021. Effaith y newidiadau hynny oedd bod y gofyniad bod yn rhaid i awdurdod lleol ffurfio CYSAG wedi cael ei ddiddymu a'i ddisodli, yn amodol ar gyfnod trosiannol tan 2026, gan ofynion i greu a chyfansoddi CYS (Cyngor Ymgynghorol Sefydlog ar grefydd, gwerthoedd a moeseg).
Mae briff CYS yn ehangach na CYSAG, mae'n cwmpasu holl gyfrifoldebau CYSAG ac ychwanegu Crefydd, Gwerthoedd a Moeseg sy'n adlewyrchu elfennau CGM fframwaith newydd Cwricwlwm i Gymru.
Mae cyfansoddiad CYS yn wahanol i gyfansoddiad yr hen CYSAG gan fod y gyfraith bellach yn ei gwneud yn ofynnol i'r gr?p cynrychioliadol ar gyfer enwadau Cristnogol a chrefyddau ac enwadau eraill gynnwys cynrychiolaeth ar gyfer personau sydd ag Argyhoeddiadau Athronyddol Anghrefyddol.
Yng Nghyfarfod Cyffredinol Blynyddol Cyngor Sir Fynwy ar 18 Mai 2023, fe wnaeth y Cyngor Llawn adolygu, diweddaru a chymeradwyo Cyfansoddiad Cyngor Sir Fynwy.
Roedd y newidiadau i'r Cyfansoddiad yn cynnwys disodli'r cylch gorchwyl CYSAG, gydag un ar gyfer CYS yn lle hynny. Mae'r rhain yn sylweddol union yr un fath â rhai'r cyn-gorff gan nodi dim ond cynnwys gwerthoedd a moeseg o fewn ei gwmpas, a darpariaeth ar gyfer cynrychiolydd Argyhoeddiadau Athronyddol Anghrefyddol.
Yn ogystal, mae darpariaeth y bydd CYS yn gyfrifol am ymdrin â'r cyfrifoldebau CYSAG etifeddol trwy gydol y cyfnod trosiannol. Mae cylch gorchwyl CYS yn cynnwys darpariaeth na all cynrychiolydd Argyhoeddiadau Athronyddol Anghrefyddol bleidleisio ar faterion etifeddiaeth CYSAG oherwydd na wnaed darpariaeth ddeddfwriaethol yn flaenorol ar gyfer cynrychiolydd Argyhoeddiadau Athronyddol Anghrefyddol ar CYSAGau.
Codwyd amheuon a yw'r ddarpariaeth honno'n gyfreithlon yn dilyn dyfarniad diweddar yr Uchel Lys yn achos R (Bowen) v Cyngor Sir Caint [2023] EWHC 1261. Diddymodd y Llys Gweinyddol yn Llundain benderfyniad Cyngor Sir Caint i wrthod ystyried dyneiddiwr am aelodaeth o Gr?p A o'i CYSAG.
O ystyried bod y dyfarniad yn codi rhai amheuon ynghylch cyfreithlondeb y cyfyngiad yng nghylch gorchwyl ein CYS, cynhelir trafodaeth gyda chynrychiolydd y Prif Swyddog a'r Swyddog Monitro ac eraill i ystyried y mater hwn a gwneud unrhyw newidiadau yn ôl yr angen. Deellir bod gan Gyngor Sir Caint yr hawl i apelio o hyd, ac os bydd hyn yn digwydd, bydd angen aros am ganlyniad.
Tynnodd Aelod sylw at y ffaith bod y ddeddfwriaeth yng Nghymru a Lloegr yn wahanol, ac yn Lloegr mae CYSAGau’n parhau i fod ar waith. Gofynnodd yr Aelod am gyfle i edrych ar y dyfarniad. Cyfeiriodd yr Aelod at y ddadl yn y Cyngor nad oedd cyngor Llywodraeth Cymru yn cael ei ddilyn i ganiatáu i’r CYSAG a’r CYS gydfodoli, ond nododd fod y newidiadau i'r cyfansoddiad wedi cael eu derbyn. Dywedodd yr Aelod nad oedd aelodau CYSAG/CYS wedi cael eu hymgynghori yngl?n â'r newidiadau.
Dywedodd y Cadeirydd fod y Swyddog Monitro o'r farn bod y Cyngor yn gweithio o fewn cyngor Llywodraeth Cymru. Cadarnhaodd ei fod wedi derbyn cyngor y gallai'r dyfarniad y cyfeirir ato gael effaith yng Nghymru ond bydd angen aros am ragor o wybodaeth.