Agenda item

Cyflwynodd Jonathan Davies, Dave Loder a Frances O'Brien yr adroddiad ac fe wnaethant ateb cwestiynau’r aelodau.

Herio:

Doedd dim modd gweithredu rhai o'r arbedion nad ydynt yn rhai Covid oherwydd bod staff wedi symud i rolau Covid.  Sut y penderfynwyd ar wariant sy'n gysylltiedig â Covid a gwariant nad yw’n gysylltiedig â Covid?  A allem hawlio mwy o grantiau?

Mae gwahanu'r hyn a ddiffinnir fel gwariant Covid a gwariant nad yw'n wariant covid yn gymhleth.  Mae gennym rai amodau a rheolau gan Lywodraeth Cymru.  Rhaid priodoli'r costau a'r colledion incwm hynny'n uniongyrchol i'n hymateb pandemig.  Ceir effeithiau anuniongyrchol hefyd: un o'r rhain yw gallu'r gwasanaethau i gyflawni'r arbedion y cyllidebwyd ar eu gwneud yn ystod y flwyddyn ariannol.  Lle mae staff ac adnoddau wedi'u dargyfeirio i gymorth rheng flaen, nid ydynt wedi gallu canolbwyntio ar gyflawni'r arbedion hynny.  Mae adroddiad Mis 9 yn cael ei lunio nawr: mae gwasanaethau wedi'u cyllidebu ar hyn o bryd i wneud dros £4m o arbedion effeithlonrwydd gwasanaethau; y rhagolwg presennol yw na fydd £732 mil o'r rheini'n cael eu cyflawni. Mae hynny'n bwysau awtomatig ar y gyllideb ar gyfer eleni, ac i'r flwyddyn nesaf.  O ran cymorth ychwanegol, rydym yn dilyn i fyny gyda Llywodraeth Cymru lle mae grantiau a chymorth ychwanegol ar gael. Yn ogystal â chymorth busnes, bydd rhai ym meysydd celf a diwylliant.  Mae nifer o lwybrau ychwanegol i fynd i lawr er mwyn cefnogi'r costau a'r colledion ychwanegol hynny.

Mae'r golled incwm o MonLife yn dod â nifer o heriau. Beth yw'r seilwaith adeiladu cynnar o ran adferiad?

Un o'r pethau y mae MonLife yn edrych arno yw ailagor. Mae'r brandio a'r marchnata yn barod fel bod ganddynt gynnyrch cryf pan fyddant yn gallu ailagor.  Un anhawster yw agor a chau'n barhaus – weithiau mae'n haws gwybod eich bod yn mynd i fod ar gau, yna pan fyddwch yn ailagor gallwch wneud hynny'n hyderus.  Yn ein deialog gydag Ian Saunders, y Prif Swyddog sy'n goruchwylio MonLife, gallwn weld, o ystyried effeithiau Covid ar iechyd a lles pobl, y bydd angen i ni ddarparu'r gwasanaethau hyn yn y tymor hir fel y gall pobl fod yn heini ac yn iach eto. Bydd gwasanaethau hamdden yn chwarae rhan sylfaenol yn yr adferiad hwnnw.  Mae MonLife yn hyderus y gall ail-rwymo; dim ond y cyfnod y bydd yr adferiad yn ei gymryd. Dywed rhai y bydd yn cymryd 2 flynedd, ac efallai y bydd cynllun adferiad hir i gael y gwasanaethau hynny'n ôl i'r lle yr oeddent o'r blaen.

A fu trafodaethau cychwynnol gyda'r Bwrdd Iechyd i fapio darlun o'r cymorth y bydd ei angen ar ôl Covid?

Ydyw, mae'n bwysig ystyried y rôl y gallwn ei darparu, boed hynny'n hwyluso drwy ein rhwydwaith cymorth cymunedol neu wasanaethau MonLife. Mae tîm MonLife wedi bod yn gweithio'n agos iawn gyda'r gwasanaethau i blant, fel y mae ein cydweithwyr PPI yn ymwneud â'r rôl y gall addysg awyr agored ei chwarae yn y dyfodol i hwyluso dysgu a darpariaeth amgen. Felly mae llawer o gyfleoedd i'r gwasanaethau. Un ffocws allweddol fydd gweithio mewn ffordd rwydweithiol.

Mae'n ymddangos ein bod yn rheoli Porth y Castell yn dda.  A fu trafodaethau pellach gyda Cineworld yng Nghasnewydd ynghylch ailagor, neu unrhyw fanylion pellach o ran rhyddhad rhent?

Byddai'r swyddog sy'n delio â hynny, Debra Hill-Howells, yn gallu rhoi ateb manwl ond nid yw hi yn y cyfarfod hwn. Rydym yn cael problemau gyda Pharc Hamdden Casnewydd, gan mai manwerthu a hamdden yw'r safle yn bennaf. Rydym yn hawlio unrhyw golled incwm oddi wrth Lywodraeth Cymru ar yr enillion chwarterol. O ran Cineworld, nid wyf yn credu bod unrhyw risg uniongyrchol o unrhyw broblemau, o ran eu bod yn aros ar y safle.

Mae Llywodraeth Cymru wedi rhoi sicrwydd am gostau Covid yn cael eu talu – pa fath o sicrwydd fu hynny?

Rhoddodd y cyhoeddiad sylweddol gan Lywodraeth Cymru ar ddiwedd yr hydref, a oedd yn manylu ar becyn cymorth pellach gan gynnwys llywodraeth leol a'r Gronfa Caledi gysylltiedig, hyder ychwanegol i ni y byddai'r gwariant ychwanegol a'r colledion incwm yn cael eu cwmpasu. Drwy sgyrsiau ein Harweinydd gyda Llywodraeth Cymru a'r fforymau y mae'n eistedd arnynt, a chyda gweision sifil yn Llywodraeth Cymru, rydym yn disgwyl i hynny fynd drwodd hyd at ddiwedd y flwyddyn ariannol.  Y gwir ffocws i ni, o ran cynllunio, yw sut olwg sydd ar y gefnogaeth honno wrth i ni symud tu hwnt i fis Mawrth. Mae'r pandemig yn mynd i ddod i ben ddiwedd mis Mawrth, felly mae angen i ni gynllunio ar gyfer hynny a chael rhywfaint o sicrwydd ynghylch sut y bydd y gronfa gymorth honno'n edrych wrth i ni symud i'r flwyddyn ariannol newydd.

A ystyriwyd llwybrau eraill, o ran yr hyn y gallwn ei werthu? e.e. Amgueddfeydd?  Ar-lein?

Mae'r incwm a wnawn o werthiannau mewn canolfannau croeso ac amgueddfeydd yn fach iawn.  Nid ystyriwyd bod y gost o sefydlu gwasanaeth ar-lein neu glicio a chasglu ar gyfer y mathau hynny o bethau yn ddichonadwy.  Yn ystod y cyfyngiadau symud a Covid, mae'r tîm wedi parhau i adolygu'r arteffactau yn ein hamgueddfeydd, ac yn mynd drwy broses o nodi a oes angen eu cadw neu eu gwaredu.  Felly dydyn nhw ddim ar y pwynt eto lle mae eitemau'n cael eu gwerthu, ond rydyn ni'n mynd drwy'r broses – mae degau o filoedd o arteffactau ar draws yr amgueddfeydd ac mewn storfeydd. Mae gan y tîm hefyd ffrwd ariannu o Gronfa Dreftadaeth y Loteri i edrych ar y straeon y mae angen eu hadrodd yn yr amgueddfeydd – sydd hefyd yn helpu i nodi pa eitemau i'w harddangos.  Mae'r gwaith hwn wedi parhau yn y cefndir wrth i ni ddelio â'r pandemig.

O ran y pwysau cyllidebol nad yw'n ymwneud â Covid a grybwyllir yn 3.18, a ellid nodi rhai o'r arbedion untro yn y maes portffolio hwn?

Mae gennym lawer o swyddi gwag o fewn y gwasanaethau.  Mae rheolwyr yn dewis rhewi'r swyddi hynny oherwydd eu bod yn ymwybodol bod angen i ni gau'r bwlch, fel awdurdod. Mae oedi ar gyfer y CDLl hefyd yn dod ag arbedion, gan ein bod wedi cyllidebu ffioedd proffesiynol ac arbenigol ar gyfer y flwyddyn ariannol hon.  Rydym hefyd yn gwthio rhai costau CDLl i'r gyfarwyddeb cyfalafu, ac mae costau cydweithio'n dod allan o dwf busnes a menter, sy'n cynhyrchu arbediad staff. Felly mae staff a chyfarwyddeb cyfalafu yn gyrru'r tanwariant yn bennaf.

Pa effaith bosibl y bydd rhewi swyddi staff yn ei chael ar ddarparu gwasanaethau yn y dyfodol?

Rydym wir yn dechrau sylwi ar yr effeithiau nawr.  Efallai fod hynny oherwydd y galw cynyddol a'n hanallu i ymateb i'n cwsmeriaid fel y byddem yn dymuno.  I gymryd Cynllunio fel enghraifft: mae sicrhau ein bod yn gallu ymateb yn brydlon, ac o fewn y paramedrau yr ydym yn ceisio'u gosod, yn dechrau effeithio arnom. O fewn Priffyrdd, rydym wedi cael rhaglenni a phrosiectau sylweddol wedi'u hariannu gan grantiau, sy'n wych, ond mae'n golygu bod ein gallu i gyflawni yn gyfyngedig, neu rydym yn ei chael hi'n anodd, oherwydd nid ydym wedi llenwi'r swyddi gwag.  Mae yna benderfyniad ar sail barn bob amser a ddylem eu llenwi, ond rydym nawr ar y pwynt lle mae angen i ni wneud hynny, oherwydd rydym yn dechrau gweld effaith niweidiol ar ein gallu i gyflawni yn erbyn blaenoriaethau allweddol.

Crynodeb y Cadeirydd:

Mae'n amlwg ei bod wedi bod yn flwyddyn anodd iawn i'r awdurdod, yn ariannol.  Mae effaith y pandemig yn brathu ym mhobman ond yn arbennig felly o ran y portffolio hwn.  Llongyfarchiadau i swyddogion ar eu hymdrechion parhaus.  Gobeithiwn y bydd y sicrwydd a roddir gan Lywodraeth Cymru yn wir yn cael ei wireddu.