Agenda and minutes

Derbyniwyd ymddiheuriadau hefyd gan y Cynghorydd Stevens, a oedd yn cael ei ddirprwyo gan y Cynghorydd Peter Strong. Derbyniwyd ymddiheuriadau gan y Cynghorydd Webb ar gyfer yr eitem ar yr agenda deisebau, a chadarnhaodd Penny Jones y byddai'n cyflwyno'r ddeiseb ar ran y Cynghorydd Webb.

Nid oedd unrhyw Ddatganiadau o Fuddiant.

Mynychodd nifer o bobl y fforwm agored cyhoeddus i siarad ar wahanol faterion.

Lynne Sheridan ~ Cynllun Cydraddoldeb Strategol 2024-2025 

• Pwysleisiodd Lynne bwysigrwydd Cynghorau yn sicrhau bod eu polisïau a'u harferion yn cydymffurfio â Deddf Cydraddoldeb 2010, yn enwedig yn dilyn dyfarniad diweddar gan y Goruchaf Lys yn egluro bod "rhyw" yn cyfeirio at ryw biolegol yn unig.

• Nododd anhawster wrth gael mynediad at bolisïau Cynghorau fel aelod o'r cyhoedd a thynnodd sylw at yr angen am fwy o dryloywder.

• Pwysleisiodd Lynne na all Cynghorau, fel deiliaid dyletswyddau, ddefnyddio anwybodaeth o'r gyfraith nac aros am ganllawiau'r llywodraeth fel amddiffyniad dros beidio â chydymffurfio. Awgrymodd y gellir tanseilio hyd yn oed polisïau cydymffurfiol yn ymarferol, gan gyfeirio at dystiolaeth o dribiwnlysoedd ac adolygiadau barnwrol. 

• Cyfeiriodd at achos tribiwnlys diweddar lle nad oedd swyddog yn ymwybodol o reoliadau gweithle sy'n ei gwneud yn ofynnol i gyfleusterau gael eu defnyddio ar sail rhyw, gan ddangos bylchau yng ngwybodaeth staff.

• Disgrifiodd Lynne hefyd senario mewn canolfannau hamdden lle gallai staff wynebu heriau os yw defnyddwyr yn adrodd pryderon ynghylch defnyddio cyfleusterau ar sail rhyw, gan gwestiynu a yw staff wedi'u hyfforddi'n ddigonol i ymdrin â sefyllfaoedd o'r fath. Anogodd y Cyngor i adolygu a diweddaru polisïau a hyfforddiant yn ôl yr angen i sicrhau cydymffurfiaeth ac ymateb rheng flaen effeithiol. 

Freddie Madler ~ Polisi Cludiant rhwng y Cartref a’r Ysgol

• Cododd Freddie bryderon ynghylch dileu cludiant rhwng y Cartref a’r Ysgol i blant 4 i 11 oed yn Llanarfan, gan dynnu sylw at effeithiau emosiynol, corfforol ac ariannol sylweddol ar deuluoedd.

• Dywedodd fod y llwybr cerdded newydd yn fwy na 55 munud bob ffordd, heb oleuadau, wedi gordyfu, wedi'i lifogydd yn aml, ac yn cynnwys croesfan anniogel, gan ei gwneud yn anaddas ac yn anniogel i blant ifanc, yn enwedig yn y gaeaf.

• Dywedodd Freddie hefyd fod y llwybr yn fwy na'r uchafswm o 45 munud a argymhellir ar gyfer plant cynradd ac nad yw wedi'i asesu'n annibynnol fel sy'n ofynnol gan ganllawiau statudol.

• Dadleuodd fod y polisi'n symud y baich ar deuluoedd, yn effeithio'n anghymesur ar aelwydydd sy'n gweithio, ac yn creu anghydraddoldeb yn seiliedig ar godau post, gan fod rhai plant yn cael eu heithrio er gwaethaf y bws yn pasio eu harhosfan flaenorol.

• Siaradodd Freddie am sut mae teithiau hir, heriol yn effeithio'n negyddol ar barodrwydd plant i ddysgu, gan achosi blinder, oerfel a phryder, sy'n tanseilio nodau addysgol a lles.

• Awgrymodd Freddie fod y penderfyniad yn gwrth-ddweud amcanion hinsawdd a theithio llesol y Cyngor drwy gynyddu defnydd ceir ac allyriadau ac anogodd y Cyngor i adolygu ac adfer trafnidiaeth i sicrhau ecwiti, diogelwch a chydlyniant polisi. 

Community Councillor Matt Sidwell ~ Polisi Cludiant rhwng y Cartref a’r Ysgol

• Soniodd y Cynghorydd Sidwell fod apêl (Cam 1) wedi'i chyflwyno ynghylch dileu cludiant am ddim rhwng y Cartref a’r Ysgol ar gyfer Matharn a Phwllmeurig, ac maent yn aros am ymateb.

• Tynnodd sylw at y ffaith, er nad oes gan y Cyngor rwymedigaeth gyfreithiol o bosibl o dan y Ddeddf Newid Hinsawdd,  ...  view the full Cofnodion text for item 3.

Deiseb Llanarfan

Cyflwynodd y Cynghorydd Penny Jones y ddeiseb o ward St Arvans ar y Polisi Cludiant rhwng y Cartref a’r Ysgol, ar ran y Cynghorydd Ann Webb. Wrth ddarllen geiriad y ddeiseb, eglurodd y Cynghorydd Jones fod y ddeiseb yn galw ar y Cyngor i:

“Ailgyflwyno’r cludiant rhwng y cartref a’r ysgol wedi’i ariannu’n llawn ar gyfer yr holl blant oedran cynradd sy’n mynychu Ysgol The Dell yn Llanarfan. Mae cyflymder a chyfaint y traffig y bydd y plant yn agored iddo yn risg, nid yw’r groesfan ffordd yn ddiogel, ac mae’r llwybr troed yn beryglus.

Disgwylir i blant sy’n mynychu Ysgol The Dell o 4 oed ymlaen gerdded hyd at 2 filltir bob ffordd. Bydd straen emosiynol a chorfforol y daith gerdded hon, ym mhob tywydd, yn effeithio’n negyddol ar eu hiechyd meddwl, eu hiechyd corfforol a’u gallu i ymgysylltu’n effeithiol â’u dysgu pan fyddant yn yr ysgol.

Mae pryderon diogelwch mawr gan y plant a'r rhieni ynghylch diogelwch y groesfan ffordd a'r llwybr troed, disgwylir iddynt gerdded. Nid yw'r groesfan wedi'i goleuo'n addas ac yn ddigon llydan. Mae'r llwybr heb oleuadau, yn anwastad ac yn hynod gul mewn mannau gyda'r nifer fawr o geir yn agos. Mewn argyfwng mae rhan o'r llwybr troed, sydd wedi'i chuddio o'r golwg, o'r ffordd heb ffordd hawdd i'w chyrraedd, os oes angen. Mae gan y plant a'r rhieni bryderon diogelwch o ran cerdded heibio i'r cae rasio ar ddiwrnod y ras a'r dyddiau canlynol”.

Deiseb Matharn

Cyflwynodd y Cynghorydd Lousie Brown y ddeiseb o ward Matharn ar y Polisi Cludiant rhwng y Cartref a’r Ysgol. Wrth ddarllen geiriad y ddeiseb, eglurodd y Cynghorydd Brown fod y ddeiseb yn galw ar y Cyngor i:

“Gadw cludiant am ddim rhwng y Cartref a’r Ysgol i Ysgol Gynradd Dell ac i Ysgol Gyfun Cas-gwent ar gyfer disgyblion Ardal Cyngor Cymuned Matharn (Matharn, Mounton, Bryn Pwllmeyric a Haysgate), gan fod y llwybr i'r ysgol yn anniogel ac yn beryglus, fel y dangosir gan y llinellau gwyn dwbl o gylchfan Parkwall i Gylchfan Highbeech. Nid oes man croesi diogel i ddisgyblion groesi'r brif A48. Mae maint a chyflymder traffig ar yr A48 yn risg. Nid oes digon o led i'r llwybrau troed i gerdded yn ddiogel o Matharn i'r ddwy ysgol.

Nid yw disgwyl i blant mor ifanc â 4 oed gerdded hyd at 2 filltir bob ffordd bob dydd i Ysgol Gynradd The Dell ac i blant 11 oed gerdded hyd at 3 milltir bob ffordd bob dydd i Ysgol Gyfun Cas-gwent ym mhob tywydd, gan gario offer ysgol a deunydd astudio, heb ganiatâd i wisgo dillad allanol a'u storio i sychu yn ystod y dydd yn yr ysgol yn ddiogel, mae'n achosi straen emosiynol, yn effeithio ar eu hiechyd meddwl a chorfforol oherwydd effeithiau'r tywydd a cherdded yn agos at lwybr traffig mawr, ac mae'n bryder mawr i rieni'r plant hynny i sicrhau eu bod yn ddiogel bob amser.

Tynnodd y Cynghorydd Brown sylw hefyd at y ffaith bod y ddeiseb wedi derbyn 222  ...  view the full Cofnodion text for item 4.

Craffu ar strategaeth sir noddfa, sy'n hyrwyddo cynhwysiant a chroeso ar draws y gymuned ehangach.

Cyflwynodd y Cynghorydd Sandles yr adroddiad, gan bwysleisio bod Sir Fynwy wedi ymrwymo i groesawu ffoaduriaid a dod yn Gyngor lloches achrededig, tra hefyd yn ymgysylltu â sefydliadau lloches lleol a chefnogi cymunedau cynhwysol. Rhoddodd Sharran Lloyd gyflwyniad cyn ateb cwestiynau'r Aelodau.

Cwestiynau Allweddol gan yr Aelodau: 

• Sut ydym ni'n atal gwobr Sir y Noddfa rhag dod yn gimig, a beth fydd rôl y Cyngor ar ôl derbyn y wobr? A fydd staff neu gyllideb ddynodedig, a sut fydd perfformiad yn cael ei fesur? A fydd grwpiau eraill fel elusennau, busnesau a chlybiau chwaraeon yn cymryd rhan?
   

Ymatebodd Swyddogion mai'r nod yw ymgorffori'r egwyddorion yn arferion a diwylliant y Cyngor, gyda hyfforddiant ac ymwybyddiaeth staff. Nid yw monitro perfformiad wedi'i ddatblygu'n llawn eto ond mae dan ystyriaeth. Gall asiantaethau eraill, gan gynnwys ysgolion a grwpiau gwirfoddol, wneud cais am statws noddfa, ac mae'r Cyngor yn gweithio gydag ysgolion a chydweithwyr addysg ar hyn.

• A oes gan y Cyngor unrhyw un sy'n cefnogi menywod sydd angen gwasanaethau cynenedigol ac ôl-enedigol ond sy'n ofni dod ymlaen oherwydd eu statws mewnfudo (dim modd cael arian cyhoeddus)?

Cadarnhaodd Swyddogion fod y Cyngor yn datblygu llwybr i'r rhai nad oes ganddynt hawl i arian cyhoeddus, gan sicrhau ymateb dynol fel nad oes neb yn cael ei adael yn amddifad, a bod staff yn gwybod sut i gefnogi achosion o'r fath.

• Beth yw rôl wirioneddol y Cyngor wrth ddod yn Sir noddfa, ac a yw'n golygu llawer o waith newydd o ystyried y ddeddfwriaeth bresennol ac ymdrechion cymunedol?

Mewn ymateb, awgrymodd Aelod arall mai rôl y Cyngor yw sicrhau bod pobl sy'n ceisio lloches yn cael eu trin ag urddas a pharch, gan eu helpu i integreiddio, yn hytrach na newid polisi mudo'r llywodraeth. Cefnogwyd yr ymateb hwn gan Swyddogion.

• Pwysleisiodd Aelod bwysigrwydd hyrwyddo cysylltiadau da rhwng grwpiau i sicrhau cymunedau bywiog a chydlynol, yn enwedig o ystyried y potensial am densiwn gwleidyddol a sylw negyddol yn y cyfryngau ynghylch tai i ffoaduriaid. Pwysleisiodd yr angen am ymgysylltu cymunedol brys ym Mhorthsgiwed i fynd i'r afael â phryderon a chyflawni canlyniadau cadarnhaol, gan ystyried pwysau tai lleol a chyd-destun ehangach ceisio statws sir loches.

Ymatebodd Swyddogion drwy gydnabod y pryderon ynghylch addasrwydd tai i ffoaduriaid, gan ddatgan y bydd unrhyw eiddo a ystyrir ar gyfer enwebiad yn cael ei adolygu'n weithredol, gan ystyried ffactorau fel gwledigrwydd, trafnidiaeth, a mynediad at wasanaethau, waeth beth fo'r cefndir. Fe wnaethant sicrhau y bydd pob ffactor perthnasol yn cael ei ystyried yn y broses o wneud penderfyniadau ar gyfer dyrannu tai.

• A ellid ychwanegu "gwrthdaro" at y rhestr o resymau dros ganlyniadau gwell i grwpiau sydd wedi ffoi rhag erledigaeth, gan gyfeirio'n benodol at bwysigrwydd cynnwys gwrthdaro ochr yn ochr â chyfeiriadedd rhywiol a chredoau crefyddol?

• Faint o deuluoedd Wcrainaidd sydd o hyd yn Sir Fynwy? 

Atebodd Swyddogion fod tua 50 o deuluoedd yn byw gyda gwesteiwyr, a bod cyfanswm o 350 o Wcrainiaid wedi dod i Sir Fynwy o dan gynllun Cartrefi i Wcráin, gyda rhai wedi dod o  ...  view the full Cofnodion text for item 5.

Craffu ar gynnydd y cyngor wrth gyflawni'r Amcanion Cydraddoldeb Strategol ar gyfer y flwyddyn 2024-2025.

Cyflwynodd yr Aelod Cabinet, y Cynghorydd Angela Sandles, yr adroddiad, gan egluro bod Deddf Cydraddoldeb 2010 yn ei gwneud yn ofynnol i'r Cyngor gynhyrchu cynllun cydraddoldeb strategol ac adroddiadau cynnydd blynyddol. Dywedodd fod y cynllun cyfredol yn cwmpasu 2024–2028 ac yn cyd-fynd â nodau corfforaethol a chymunedol y Cyngor. Ynghyd â Pennie Walker, atebodd gwestiynau'r Aelodau.

Cwestiynau Allweddol a phwyntiau a godwyd gan yr Aelodau:

• Sut mae'r Cyngor yn rhoi'r dechrau gorau mewn bywyd i bob plentyn pan fo'r polisi cludiant rhwng y Cartref a’r Ysgol yn ychwanegu rhwystrau i bresenoldeb yn yr ysgol, yn enwedig i blant sy'n cael prydau cyn-ysgol sydd eisoes â chyfraddau presenoldeb is? Rwy'n pryderu bod y Cyngor yn aros i weld yr effaith ar blant sy'n derbyn prydau ysgol am ddim, yn hytrach na mynd i'r afael â rhwystrau posibl yn rhagweithiol.

• Sut gall y Cyngor gynnwys ymhellach bobl ifanc ychydig uwchben y llinell gymhwysedd i gael prydau ysgol am ddim, sydd dan anfantais oherwydd y tâl dyddiol o £2 am frecwast yn Ysgol y Brenin Harri ac efallai na allant ei fforddio?

• A yw'r Cyngor yn cysylltu â Sefydliad y Menywod yng Ngwent ynghylch eu hymgyrch "cwlwm yn fy enw i" yn erbyn trais tuag at fenywod a merched?

• A oes cynlluniau i adolygu cyrbau gostwng mewn arosfannau bysiau ledled y sir, gan nodi, er bod gwelliannau wedi'u gwneud mewn rhai ardaloedd, bod problemau'n parhau mewn mannau eraill?

• A ydym yn bwriadu ymestyn hyfforddiant llythrennedd digidol y tu hwnt i ganolfannau i aneddiadau eilaidd a'r gymuned ehangach, i gyrraedd y rhai sydd ag anghenion digidol parhaus? 

Cynghorodd Pennie, oherwydd natur benodol y cwestiynau a ofynnwyd sy'n ymwneud â chyfrifoldebau gwahanol feysydd gwasanaeth, y byddai angen iddi geisio atebion i'w rhoi i'r Pwyllgor drwy e-bost (Cam Gweithredu: Pennie Walker). 

• Mae angen diweddaru'r nodweddion gwarchodedig o dan y Ddeddf Cydraddoldeb. Dylai'r cynllun ddefnyddio "rhyw" (rhyw biolegol) yn lle "rhywedd" yn unol â dyfarniad y Goruchaf Lys, yn enwedig wrth gyfeirio at y Ddeddf Cydraddoldeb.
• Nid yw cynllun gweithredu LHDTC+ Llywodraeth Cymru y cyfeirir ato yn yr adroddiad chwaith yn cyd-fynd â deddfwriaeth, yn dilyn dyfarniad y Goruchaf Lys. Dylai polisïau sicrhau cydymffurfiaeth, yn enwedig o ran statws cyfreithiol hunaniaethau traws a di-ddeuaidd. Dylai polisïau sicrhau cydymffurfiaeth, yn enwedig o ran statws cyfreithiol hunaniaethau traws a di-ddeuaidd.

Cynghorodd Pennie fod ein Cynllun Cydraddoldeb Strategol yn adlewyrchu'r sefyllfa ar gyfer 2024-2025 a oedd cyn Dyfarniad y Goruchaf Lys - felly cafodd y cynllun ei ddrafftio'n gywir ar gyfer y cyfnod y mae'n ei adlewyrchu. 

• Dylai "iaith gynhwysol" olygu osgoi termau rhywedd amhriodol (e.e., defnyddio "chair" yn lle "cadeirydd").

Cydnabu Penny hyn a chytunodd i adolygu a diweddaru'r iaith yn y cynllun (Cam gweithredu: Pennie Walker). 

• Dylid cynnwys rhyw fel nodwedd yn "rhoi'r dechrau gorau mewn bywyd i bob plentyn," yn enwedig mewn perthynas ag addysg LHDTC+, gan fod y Ddeddf Cydraddoldeb yn ymwneud â rhyw ac ailbennu rhywedd, nid ideoleg rhywedd. Mae gen i bryderon ynghylch atalyddion glasoed a diogelu plant.

• Pam nad yw rhyw wedi'i  ...  view the full Cofnodion text for item 6.

Cyflwyno canfyddiad yr Arolygiad Gwasanaethau Oedolion.

Cyflwynodd Jenny Jenkins yr adroddiad arolygu gwasanaethau oedolion, gan nodi ei fod yn dilyn canfyddiadau 2022 ynghylch pobl, atal, lles, a phartneriaeth. O blith 23 maes i'w gwella, mae 20 wedi'u cwblhau; mae gwaith yn parhau ar reoli risg, cynllunio wrth gefn, a chydgynhyrchu gofalwyr. Mae ymdrechion parhaus yn cynnwys sicrhau ansawdd, hyfforddiant, ac adolygu asesiadau gofalwyr. Rhoddodd arolygwyr adborth cadarnhaol ar gynlluniau trawsnewid, ehangu gwasanaethau, defnyddio technoleg, a diogelu. Mae'r gwasanaeth yn fodlon ar y cynnydd ond mae'n parhau i fod wedi ymrwymo i welliant pellach ac ymgysylltu'n barhaus ag Arolygiaeth Gofal Cymru.

Ynghyd â'r Aelod Cabinet, y Cynghorydd Ian Chandler a Jane Rodgers, atebodd Jenny gwestiynau'r Aelodau.

Cwestiynau Allweddol gan Aelodau: 

• A yw adolygiadau statudol nad ydynt yn cael eu ‘cynnal mewn modd amserol’, oherwydd prinder staff neu resymau eraill?

Cynghorodd Jenny Jenkins mai'r prif reswm yw maint y gwaith, sy'n effeithio ar y gallu i gynnal adolygiadau ar amser. Ychwanegodd fod gwelliannau'n cael eu gwneud trwy gofnodi gwell ac adnoddau ychwanegol, gan arwain at berfformiad uwchlaw'r cyfartaledd o ran cwblhau adolygiadau. Cyfartaledd Cymru ar gyfer adolygiadau wedi'u cwblhau yw 60%, tra bod Sir Fynwy wedi cyflawni 70% ar ddiwedd y flwyddyn, sy'n dynodi gwelliant sylweddol.

• Mae'r gyfradd argymell o 64% o staff ar gyfer gweithio yn Sir Fynwy yn ymddangos yn ffigur isel sy'n peri pryder.

Esboniodd Jane nad yw 64% mor uchel ag y dymunir, gan adlewyrchu'r amgylchedd heriol mewn gofal cymdeithasol i oedolion, yn enwedig ar ôl COVID ac yn ystod newidiadau parhaus. Dywedodd fod ymdrechion yn cael eu gwneud i wella ymgysylltu a chyfathrebu gyda  staff.

• O ran cynnydd y newid gofal cartref, mae pryderon ynghylch y trosglwyddiadau o ddarparwyr a gofalwyr newydd ac a yw'r dyddiad newid a gynlluniwyd yn dal yn gyraeddadwy.

Cynghorodd Jane, o ran yr amserlen, fod y tair ardal lot mewn gwahanol sefyllfaoedd, gydag un yn barod i fynd a dau angen mwy o sylw, ond ar y cyfan, mae'r cynllun ar y trywydd iawn yn fras a'r prif flaenoriaeth yw sicrhau parhad gofal. Anogodd unrhyw un sydd â phryderon i gysylltu â'r Cyngor yn uniongyrchol.

• Mae adran 2.8 o'r adroddiad yn cyfeirio at bobl sy'n talu'n breifat nad ydynt yn cael cynnig asesiadau, ac o'm profiad fy hun, rwy'n gwybod y gall diffyg mynediad at adroddiadau asesu wrth ddal atwrneiaeth wneud i bobl deimlo'n agored i niwed. Mae'n bwysig mynd i'r afael â'r pryder hwn gan ei fod hefyd wedi'i amlygu gan Arolygiaeth Gofal Cymru.

Esboniodd Jane, er bod llawer o bobl yn trefnu gofal heb gyfranogiad y Cyngor, os daw rhywun at y Cyngor gydag anghenion gofal a chymorth, byddant yn cael cynnig asesiad a chymorth. Ychwanegodd Jenny fod y broses yn cynnwys trafod sut y dylid darparu gofal, ond cydnabu y gall y broses fod yn gymhleth.

• A oes llawer o bobl oedrannus sy'n byw ar eu pennau eu hunain sy'n "syrthio drwy'r rhwyd", nad ydynt yn derbyn cymorth, oherwydd nad oes neb yn sylweddoli eu bod ei angen neu eu bod yn ansicr at  ...  view the full Cofnodion text for item 7.

Nodwyd.

Nodwyd, y Cynghorydd Howarth yn tynnu sylw at yr angen i ddiweddaru'r cynlluniwr er mwyn osgoi'r posibilrwydd o alw penderfyniadau i mewn.

Gohiriwyd hyn tan y cyfarfod nesaf.

Nodwyd y cynllunwyr, codi gyda'r UDA am embargoau ICMD.

30ain Medi 2025.