Agenda item

Cyflwynodd yr arweinydd Mary Ann Brocklesby yr adroddiad a rhoddodd Marianne Elliott gyflwyniad ac atebwyd cwestiynau’r aelodau gyda Deb Hill-Howells a Craig O’Connor.

Cwestiynau allweddol gan Aelodau:

• Mae angen banc bwyd Cil-y-coed yn tyfu, ac mae gennyf ddiddordeb yn y cysyniad o fwyd cymunedol a sut i uwchsgilio trigolion a dod â phobl ynghyd i efallai ddefnyddio tiroedd y Cyngor fel rhandiroedd – gan gydnabod y rhandir cymunedol hynod lwyddiannus yng Nghil-y-coed.
• Mae gennyf ddiddordeb yng ngartref gofal newydd Severn View sydd â rhandir cymunedol, a'r ethos yw dod â'r gymuned i mewn i hwyluso a darparu elfen gymdeithasol, gan bwysleisio nad yw bwyd yn ymwneud â maeth yn unig. Sut gallwn ni gefnogi trigolion lleol i gael mynediad i dir a chyfleusterau'r Cyngor? Ble a sut y gall hyn ddigwydd?
• O ran y ‘Clwb Coginio’, cafodd yr ysgol gynradd leol ei sesiwn gyntaf y prynhawn yma ac roedd diddordeb sylweddol gan y rhieni.
• Gan gyfeirio at Brydau Ysgol am Ddim (PYDd), mae'r gyllideb prydau ysgol a bwyd cinio yn cael ei wastraffu yn bryder allweddol – a oes adborth yngl?n â pham mae gwastraff? Ai dewisiadau neu faeth plant ydyw?
• Mewn perthynas â'r nifer sy'n cofrestru i gael prydau ysgol am ddim, a allai'r nifer gael ei beryglu gan breswylwyr neu ofalwyr yn gorfod cofrestru ar-lein? Nid yw pawb yn ymgysylltu â chyfryngau cymdeithasol, ac felly a ellid hwyluso hyn yn well ar lafar? Mae rhieni wedi gofyn sut i gofrestru os nad oes ganddynt y ‘system Scoop’– a allai fod mwy o opsiynau ar gyfer cyfleu’r neges i rieni?
• Os yw disgyblion wedi'u cofrestru ar gyfer PYDd, a oes cyfle am arian grant ar gyfer gwisgoedd ysgol?
• A oes modd gwella cadwyni cyflenwi yn lleol fel bod ysgolion a chartrefi gofal yn gallu cael cig - 70% o'r defaid a werthir trwy farchnad Rhaglan yn cael eu hanfon i Loegr i'w prosesu gan nad oes ffatri brosesu leol?
• Mae gwahaniaeth rhwng yr hyn y byddai trigolion yn ei weld fel geiriau a gweithredoedd gwirioneddol…. “Mae Sir Fynwy yn sefyll allan” a “lleol yn cael ei ddiffinio fel fel Sir Fynwy, Gwent…”. Dydw i ddim yn teimlo bod Llandudno er enghraifft, yn ‘lleol’. Mae angen i ni fod yn fwy penodol ac mewn termau real, dylai lleol olygu lleol a chael ei ddiffinio felly. Mae angen i ni wahanu Sir Fynwy oddi wrth weddill Cymru.
• O ran Newid yn yr Hinsawdd ac Adfer Natur, rwy’n cydnabod pwysigrwydd mynd â thrigolion a busnesau gyda ni ac mae’r strategaeth hon yn amlwg yn dibynnu ar eu cefnogaeth, ond mae’r contract a ddyfarnwyd yn ddiweddar i gyflenwr llaeth gannoedd o filltiroedd i ffwrdd yn tanseilio’n uniongyrchol y datganiadau moesegol a chynnyrch lleol.
• Rwy'n falch o weld bod y cerbyd trydan hydrogen newydd bellach yn gweini Pryd ar Glud i breswylwyr.
• Ysgol Osbaston: maen nhw'n adrodd yn ôl am yr holl bethau da maent yn eu gwneud am gyrchu bwyd, sy'n wych i'w weld – mae pethau a sgyrsiau da iawn yn digwydd ond rydym yn cydnabod bod gennym ni ffordd bell i fynd.
• A ellir cadarnhau a fyddai'r strategaeth fwyd leol hon wedi cael effaith sylweddol ar y penderfyniad gwreiddiol i ddyfarnu'r contract llaeth ysgol i fusnes yn Sir Benfro?
• O ran cymorth i fusnesau bach a chanolig, microfusnesau a busnesau bach a chanolig yw asgwrn cefn diwydiant bwyd y Sir ac mae’r rhain yn aml yn ei chael yn anodd cynyddu ac yn cael eu heffeithio gan ardrethi busnes uchel. Mae Llywodraeth Cymru wedi torri cyfraddau i 40%, ond a all yr Arweinydd ymrwymo i ysgrifennu at y gweinidog ac erfyn arno i ailystyried?
• Mae’n gadarnhaol clywed am waith gyda thyfwyr lleol. Gydag 80% o’r tir yn laswelltir, mae’n aneffeithlon o’i gymharu â thyfu cnydau – faint o lwyddiant rydym wedi’i gael i drosglwyddo i gynyddu cynhyrchiant bwyd ar dir yr ydym yn berchen arno ac felly â rheolaeth drosto?
• Mae cyrchu bwyd lleol mor bwysig a dyna mae trigolion a Chynghorwyr ei eisiau. Mae nifer o ffermydd a thyddynnod Sirol ym Mhorthsgiwed, sydd am sicrhau y gallant barhau, sy’n well i’r amgylchedd ac sy’n dangos angerdd cymunedau gwledig. O ran gwaredu tir Cyngor Sir Fynwy ar gyfer datblygu, sut y caiff hyn ei gydbwyso â'r galw am dai?

Crynodeb y Cadeirydd:

Diolch i'r Cynghorydd Brocklesby a'r swyddogion am gyflwyno'r strategaeth hon. Roedd yr aelodau eisiau deall beth rydym yn ei wneud i gefnogi ac addysgu ein cymunedau a phrosiectau uwchsgilio trigolion i fwyta prydau maethlon a sut y gallwn gefnogi a hwyluso trigolion lleol i gael mynediad i dir y Cyngor i dyfu eu cynnyrch eu hunain. Mae pryder am y nifer sy'n cael prydau ysgol am ddim a'r hyn y mae'r Cyngor yn ei wneud i sicrhau bod pobl yn ymwybodol o'r hyn sydd ar gael iddynt. Gofynnwyd a oes unrhyw ffordd y gallwn wella cadwyni cyflenwi yn lleol i'n cartrefi nyrsio, ysgolion, ac ati mewn perthynas â phrosesu'r cynnyrch hwnnw. Mae yna bryder gwirioneddol iawn o ddigwyddiadau diweddar sydd wedi achosi i aelodau drafod caffael bwyd a llaeth. Bydd y Cyngor a thrigolion wrth gwrs yn cefnogi strategaeth fwyd leol, ond hoffem weld strategaeth yn fwy penodol i Sir Fynwy ac efallai’r ffiniau cyfagos. Mae cynnyrch lleol yn allweddol wrth ystyried newid hinsawdd ac mae angen i’n strategaeth fwyd leol alinio.

Cafwyd canmoliaeth gan yr aelodau i’r cerbydau hydrogen sy’n gweini Pryd ar Glud i’n trigolion. Roedd cwestiwn yn gofyn a oedd y strategaeth fwyd leol wedi chwarae unrhyw ran yn y detholiad caffael diweddar o Totally Welsh ac rydym yn edrych am rywfaint o gefnogaeth i lobïo Llywodraeth Cymru o ran y rhyddhad ardrethi busnes i RSMES yn y Sir. Roedd cwestiwn dilys ynghylch sut y bydd y Cyngor yn annog ffermio cynaliadwy wrth symud ymlaen a phwysigrwydd alinio ein holl bolisïau, boed hynny’n strategaeth fwyd leol, y strategaeth newid hinsawdd, y CDLl Newydd yn mynd i’r afael â hi, y rhinweddau, mae’r rhestr yn ddiddiwedd.