Agenda item

Cyflwynodd yr Aelod Cabinet Catrin Maby yr adroddiad; rhoddodd gyflwyniad ac atebodd gwestiynau’r aelodau gyda Colette Bosley, Matthew Lewis a Hazel Clatworthy.

Cwestiynau allweddol gan Aelodau:

• A ydym yn cadw cofnod o'r coed a dynnwyd, y gwrychoedd a gollwyd, a'r coed sy'n disgyn bob blwyddyn, ac a ydym yn cofnodi Gorchmynion Diogelu Coed sydd wedi methu? A oes cynlluniau i gael strategaeth gwrychoedd?
• Pryd mae'r polisi awyr dywyll yn debygol o ddigwydd a beth rydym yn ei wneud i warchod yr awyr dywyll yn y cyfamser?
• A fyddai’n well gwahanu ‘argyfwng hinsawdd’ ac ‘adfer natur’, a disgrifio ‘adfer natur’ fel argyfwng, oherwydd nid yw cymhwyso’r term ‘argyfwng’ i bopeth o reidrwydd yn arwain at y cynllunio a’r ymagwedd orau. Gall ddrysu pobl ac mae angen inni fynd â phobl gyda ni a defnyddio ein dylanwad a’n gwybodaeth ddistyllu i hysbysu pobl.
• Y pryder ynghylch cerbydau trydan yw a ydym yn glir ynghylch gwir natur allyriadau carbon ac mae'r defnydd o fwynau prin wrth gynhyrchu'r batris ar gyfer cerbydau trydan yn arwain at gyfres o gwestiynau penodol, ond hynod bwysig, sy'n peri pryder os ydym hyn selio ein gweithredoedd tuag at sero net ar y defnydd o gerbydau trydan yn unig.
• Mae pryder hefyd bod Cymru'n cael ei disgrifio fel un o'r gwledydd sydd â'r dirywiad mwyaf o ran natur ar y ddaear – yn gysylltiedig â'r DU yn cael ei disgrifio felly yn Adroddiad Sefyllfa Byd Natur 2023. Mae’r iaith a ddefnyddir braidd yn apocalyptaidd ac mae perygl wrth ddisgrifio popeth fel rhywbeth trychinebus gan na fyddwn mewn gwirionedd yn sicrhau cefnogaeth pobl wrth geisio mynd i’r afael â’r mater. Mae angen i ni annog a chefnogi trigolion a busnesau a dyna’r rhan sydd angen bod yn llawer cryfach yn y strategaeth hon oherwydd er nad yw hyn yn ymwneud â rhoi cymorth ariannol, mae’n ymwneud â gwneud popeth posibl i gefnogi trigolion a busnesau i symud i’r cyfeiriad hwn a rydym yn gwybod yr hyn y gall 100,000 o drigolion ei gyflawni, yn hytrach na chyngor, ac felly mae’n si?r y gallai ffocysu ein hymdrechion ar hynny fod yn llawer mwy cynhyrchiol na rhai o’r pethau eraill. Mae gan Loegr hefyd fwy o grynodiad trefol na Chymru a'r Alban, ac felly a allent wrthbwyso rhai o effeithiau blerdwf trefol?
• Mae'n hanfodol ein bod yn deall yr hyn y gallwn ei wneud, yr hyn y mae gennym reolaeth drosto a'n bod yn glir ynghylch hynny, er enghraifft, ystlumod ac awyr dywyll, y ffaith bod gennym Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig yn ffinio â Threfynwy, ac felly rhaid i ni ofyn i ni'n hunain a ydym. gan roi digon o sylw iddo a pha gynlluniau sydd gennym ar ei gyfer yn y dyfodol. Mae gennym hefyd enghreifftiau o ddyddiadau ac amseroedd pan fydd goleuadau ymlaen ar rai o’n hadeiladau ac felly yn gwastraffu trydan, pan nad oes eu hangen ac yn cyfrannu at awyr ysgafnach, megis maes parcio Ysgol Gyfun Trefynwy a goleuadau adeiladau’n cael eu gadael ymlaen a depo Rhaglan hefyd – mae angen felly mynd i’r afael gyda hyn - CAM GWEITHREDU: Y Cynghorydd Lucas i anfon y manylion at y Cynghorydd Maby ac Ian Hoccom.
• Dylid nodi pwysigrwydd fflora a ffawna, gwenyn a niferoedd trychfilod eraill, ymhlith cefndir o ostyngiad mewn niferoedd, a chlefydau megis coed ynn yn gwywo, sydd oll yn cael eu gwaethygu gan newid hinsawdd, ond mae yna arwyddion o adferiad ac adfywiad, ac felly mae'n bwysig adlewyrchu yr elfennau cadarnhaol yn yr adroddiad hwn hefyd.
• Mae pryder am effaith datblygiadau tai newydd a phwysigrwydd cydymffurfio â rheoliadau cynefinoedd.
• Mae pryderon hefyd am yr Afon Hafren a morglawdd Cil-y-coed, o ran lliniaru ac addasu ar gyfer perygl llifogydd ~ a ydym ni wedi anghofio hyn?
• Yn falch o weld bod mynd i'r afael â nodweddion gwastraff plastig yn amlwg yn y strategaeth argyfwng hinsawdd a natur, o ystyried yn y cylch cyllidebol blaenorol nôl yn 2023-2024, bod consesiwn cyllidebol o tua £253,000k, os yn gywir, i gefnogi ymdrechion gorfodi'r cyngor mewn perthynas â mynd i'r afael â sbwriel a thipio anghyfreithlon ledled y Sir. Sut mae’r adnodd ychwanegol hwn wedi’i ddefnyddio a sut y caiff ei ddefnyddio yn y dyfodol? Sut y bydd ein pwerau gorfodi a’n hadnoddau yn rhyngweithio’n ehangach â chefnogi’r strategaeth hinsawdd a natur? Ategaf yr uchelgais a nodwyd i gefnogi trefi di-blastig ar draws y Sir er y bydd y dyhead, fel llawer o ddyheadau eraill yn y strategaeth, yn amodol ar gael cefnogaeth y gwirfoddolwyr, ac felly beth arall y mae’r aelod cabinet yn meddwl y gallwn fod yn ei wneud fel Cyngor i ddatgloi y potensial ymhellach a chymell y cyfalaf dinesig aruthrol sydd ar gael i ni i ysgogi cynnydd ystyrlon pellach, yn benodol wrth fynd i’r afael â sbwriel, ond hefyd i gefnogi dyheadau ehangach y strategaeth argyfwng hinsawdd a natur a gyflwynwyd i ni?
• Gall brwdfrydedd yngl?n â’r pwnc arwain at orliwio wrth gyfathrebu, megis Cymru'n cael ei disgrifio fel un o'r gwledydd sydd wedi'i disbyddu fwyaf, tra nad yw'r adroddiad cyflwr natur yn sôn am hyn yn unman – mae'n cyfeirio at y DU. Mae’r canfyddiadau allweddol ar gyfer Cymru yn edrych ar gyfnod o 7 mlynedd yn unig, ond mae angen ei weld yn ei gyd-destun â’r sefyllfa ar gyfer gwledydd eraill sy’n dechrau ar lefel is, ac felly byddai’n fuddiol pwysleisio’r pethau cadarnhaol a gyflawnwyd eisoes.

Crynodeb y Cadeirydd:

Diolch i’r Aelodau am y cwestiynau a’r adborth. Mae’r adroddiad wedi’i graffu’n fanwl a gall yr Aelod Cabinet a’i gydweithwyr ystyried y pwyntiau a godwyd. Buom yn trafod sut yr oedd yr Aelodau am ddeall sut yr ydym yn casglu data am goed a gwrychoedd sy'n cael eu cwympo a'u hailblannu ac edrych ar y cynllun ailblannu a'r hyn yr ydym yn ei wneud mewn perthynas â diogelu ein awyr dywyll a'n bywyd gwyllt trefol. Mae yna deimlad na ddylem ddisgrifio popeth fel argyfwng - nid yw'n darparu'r dull cynllunio gorau. Mae angen i ni annog pobl i ddod gyda ni ac nid ydym eisiau eu llethu gyda thermau fel ‘argyfwng’. Mae rhywfaint o bryder ein bod yn defnyddio Cerbydau Trydan fel ateb ond nid dyma'r unig ateb na datrysiad i'r argyfwng newid hinsawdd.

Gwnaethpwyd pwynt dilys iawn yngl?n â goleuadau adeilad y Cyngor a adawyd ymlaen e.e. goleuadau maes parcio mewn ysgolion a depo Rhaglan – mae hyn yn mynd yn groes i’n huchelgais awyr dywyll ac mae hefyd yn ddefnydd gwastraffus o drydan. Mae angen ystyried a chyfeirio at y pethau cadarnhaol megis y broblem gyda chlefyd coed ynn sy'n cael ei reoli gan y Cyngor, ac yn amlwg bydd yr adfywiad naturiol yn gweld rhywbeth cadarnhaol o hyn. Gwnaethpwyd pwyntiau am Forglawdd Cil-y-coed ac Afon Nedern a'i bwysigrwydd i drigolion ardal Glan Hafren o ran llifogydd ac ansawdd d?r. Roeddem yn falch o weld gwastraff plastig yn cael lle amlwg ac rydym am wybod sut y bydd adnoddau'n cael eu defnyddio yn y strategaeth i fynd i'r afael â hyn.