Agenda item

Ystyried yr adroddiad blynyddol ar berfformiad y Cyngor wrth ymwreiddio’r Gymraeg.

Cyflwynodd Alan Burkitt yr adroddiad ac atebodd gwestiynau'r aelodau.

Her:

O ran persbectif, faint o alwadau a wneir mewn ieithoedd eraill yn ystod yr un cyfnod â'r 74 galwad Gymraeg?

Tua 75,000 o alwadau Saesneg. Wrth alw llinell y cyngor mae yna opsiwn i barhau yn Saesneg neu Gymraeg. Mae lefelau disgwyliad yn debygol o fod yn isel, felly mae'n debyg y bydd nifer o siaradwyr Cymraeg yn dewis y llinell Saesneg. Mae'r ffigurau wedi cynyddu'n araf dros y blynyddoedd, ac mae hynny'n debygol o barhau.

A yw'r sgiliau Cymraeg datganedig ymhlith y staff yn seiliedig ar hunan arfarnu neu benderfyniad rhywun arall?

Rwyf wedi siarad â phob un o'r siaradwyr Cymraeg 'rhugl', ac rwy'n adnabod y bobl ar y lefelau 'uwch'. Rwy'n trefnu'r dosbarthiadau ar gyfer y lefelau 'is'; po bellaf mae rhywun yn mynd trwy'r cwrs yna maen nhw'n mynd i fyny'r lefelau. Gyda hunanasesu, mae pobl yn tueddu i dan-asesu eu sgiliau, felly rwy'n ceisio sgwrsio â nhw a mesur eu lefel. Nid yw'n wyddoniaeth fanwl gywir, wrth gwrs, yn enwedig gan fod gwahanol lefelau rhuglder.

A oes maes gwasanaeth penodol sy'n peri pryder? Mae Plant a Phobl Ifanc yn edrych fel maes problem, er enghraifft?

Oew, byddwn yn cytuno bod prinder sgiliau mewn PPhI. Rheng flaen yw lle mae gennym yr her benodol. Rydym bellach wedi penodi pobl yn y ganolfan gyswllt sy'n siarad Cymraeg, sydd wedi gweithio'n dda iawn. Bu rhywbeth o fwlch oherwydd COVID-19, ond unwaith y byddwn yn ôl yn gweithio mewn swyddfeydd fel o'r blaen, nid oes gennym lawer o staff a allai siarad â rhywun sy'n dod trwy'r drws. Mae hon yn broblem: pe byddem yn cael ein herio, byddem yn ei chael yn anodd gwrthbwyso'r her honno.

Pa gefnogaeth allai'r gr?p Cymraeg yn Sir Fynwy ei rhoi i gynghorau tref a chymuned, yn enwedig wrth ddarparu cyfieithiadau?

Rwyf wedi cael sgyrsiau ffrwythlon iawn gyda chynghorau tref a chymuned yn Nhrefynwy, Brynbuga, Cas-gwent, Cil-y-coed a'r Fenni. Rydym yn ceisio bod yn realistig o ran adnoddau. Mae'n debyg mai'r wefan yw'r gwasanaeth cyhoeddus mwyaf a ddarperir. O sgwrs gyda'r Cynghorydd Tudor Thomas fe ddechreuon ni ar un y Fenni, ac oddi yno, mae sgyrsiau wedi digwydd gyda chlercod tref a chymuned eraill. Rydym wedi cynnig gwneud cyfieithiadau ar gyfer eu gwefannau. Maent yn dal i fod o dan yr hen ddeddf Gymraeg, ac nid ydynt yn ddarostyngedig i'r un gofynion ag yr ydym ni, felly nid oes angen iddynt gyfieithu cymaint.

Byddai'n dda gweld mwy yn yr adroddiad, er enghraifft, trwy gynnwys y staff dysgu Cymraeg eu hiaith. A allwn ni hefyd dynnu sylw at y newidiadau yn ein hysgolion h.y. yr ysgolion newydd, a phethau fel clwb ieuenctid Cymraeg yng Nghil-y-coed?

Gallwn, mae'r rhain yn bwyntiau diddorol. Rhoddodd cyfrifiad 2011 y boblogaeth Gymraeg fel 9.9%, tua 8,500 o bobl; heb os, mae hynny wedi cynyddu yn y cyfrifiad diweddaraf. Felly mae'n lleiafrif sylweddol. O ran data ar gyfer ysgolion, ein ffocws ar gyfer yr adroddiad penodol hwn oedd ein hadnodd ar gyfer darparu gwasanaethau cyngor - felly ni allwn gynnwys staff ysgolion fel adnodd.

Crynodeb y Cadeirydd:

Hoffem ddiolch i Alan Burkitt am ddod â'r adroddiad atom ar ein cydymffurfiad ar lynu wrth ddeddfwriaeth Cymraeg dros y cyfnod 2020-2021. 

Tynnodd y Swyddog sylw at sawl mater allweddol, sef:

·   Mae hyfforddiant ar-lein wedi bod yn llwyddiannus ac mae cyrsiau fel Say Something in Welsh wedi bod yn ddefnyddiol

·   Mae ein llinell ffôn siaradwr Cymraeg yn gweithio'n effeithiol ac er nad oes gennym nifer fawr o alwadau, mae'r rhai sy'n defnyddio'r llinell yn falch iawn o gael y gwasanaeth hwn

·   Recriwtio apwyntiadau siaradwr Cymraeg yw'r maes allweddol lle rydyn ni'n cael trafferth. Rydym yn hysbysebu pob rôl fel 'siaradwr Cymraeg yn ddymunol' ond dim ond 2 unigolyn yr ydym wedi'u recriwtio ac ar hyn o bryd nid ydym yn recriwtio Iaith Gymraeg fel 'gofynion hanfodol'

Gofynnodd aelod am eglurhad ar nifer y galwadau Cymraeg (sef 74) mewn perthynas â nifer y galwadau Saesneg ~ sy'n 75 000.

Gofynnodd aelod arall a yw Cynghorau Tref a Chymuned yn cael eu cefnogi i ddangos ymrwymiad i Gymraeg. Dywedodd y swyddog ei fod wedi cynnig cynorthwyo trwy gyfieithu eu gwefannau, ond awgrymodd nad ydyn nhw'n ddarostyngedig i'r un gofynion â chyngor sir.

Awgrymodd aelod fod mwy o siaradwyr Cymraeg yn ein staff nag a adroddir oherwydd nad yw staff mewn ysgolion wedi cael eu cyfrif. Esboniodd y swyddog, er y gallem gyfrif y staff hwn yn ein hadroddiad, ond o gofio eu bod wedi'u clustnodi i'w rolau, ni allant gefnogi ein gwasanaethau cyngor. Awgrym yr aelod oedd y gallem hyrwyddo'r Gymraeg yn well pe baem yn cynnal digwyddiadau gyda'r holl staff Cymraeg eu hiaith.

Gweithrediad:  Bod y swyddog yn mynd ag adroddiad i'r cyngor llawn ar hyrwyddo Cymraeg ledled Sir Fynwy.

Awgrymodd y Cynghorydd Guppy y dylid mynd ag adroddiad llawn i'r cyngor i ddathlu ein cyflawniadau ac i dynnu sylw at gynnydd ers yr Eisteddfod.