Agenda item

Cyn yr eitem, cafwyd munud o dawelwch i’r Cynghorydd David Dovey.

Cyflwynodd Richard Drinkwater a Cheryl Haskell yr adroddiad gan ateb cwestiynau’r aelodau.

Her:

Beth yw'r union ddiffyg mewn gwariant a staff a gyflogir? Beth ellid ei wneud i wneud y gwasanaeth hyd yn oed yn well, pe bai mwy o arian?

Torrwyd y cyllidebau fel rhan o ostyngiad yn y gwasanaeth 4 blynedd yn ôl, pan dorrwyd y gyllideb lyfrau 50%. Mae hyn yn adlewyrchu'r rhan fwyaf o awdurdodau lleol Cymru

Ceisiwn gylchredeg cymaint o ddeunydd ag y gallwn: yn flaenorol, efallai ein bod wedi prynu sawl copi o lyfr fesul llyfrgell ond nawr rydym yn prynu un neu ddau gopi ac yn eu cylchredeg. Rydym wedi dod yn fwy darbodus, felly, ond hefyd yn fwy creadigol, ac nid yw'r cwsmer ar ei golled. Os oes cais penodol am lyfr, yn y rhan fwyaf o achosion, gallwn gael y llyfr ar eu cyfer ac yna ei roi ar gadw ar gyfer cwsmeriaid eraill.

Gyda mwy o arian, byddem yn gwneud cymaint o bethau, felly mae'n anodd bod yn benodol. Rydym wedi buddsoddi mwy o arian bob blwyddyn mewn digidol, gan adlewyrchu’r tueddiadau newidiol a welwn.

O ran staffio, mae’r adroddiad yn ein hisraddio oherwydd ein bod yn hybiau cymunedol, nid llyfrgelloedd yn unig, ac nid yw Llywodraeth Cymru yn cyfrif yr oriau cyngor y mae ein cydweithwyr yn eu gweithio - dim ond cyfran o’u hamser y gallwn ei chyfri tuag at oriau’r llyfrgell. Ni fydd hynny’n newid cyn belled â’n bod ni’n hyb cymunedol. Unwaith eto, mae hyn yn adlewyrchu awdurdodau lleol eraill. Mae’r Fenni ychydig yn wahanol oherwydd bod y gwasanaeth yn cael ei gynnig ar draws dau lawr; felly, mae’r llif yn wahanol i’r hyn fyddai yn yr hybiau cymunedol eraill. Ond mae ein cydweithwyr i gyd yn gweithio drwy’r gwasanaethau - nid ydym yn eu gwahanu i’r cyngor a’r llyfrgell.

A yw’r cyngor cychwynnol i gadw llyfrau mewn cwarantîn am 72 awr wedi’i ddiweddaru?

Erys y canllaw y dylid rhoi llyfrau mewn cwarantîn am 72 awr. Cyhoeddir llyfrau trwy broses Gwnaed cais a Chasglu. Mae cwsmeriaid yn eu dychwelyd i’r hyb neu’r siop Un Stop yn y Fenni, lle cânt eu rhoi mewn blwch a’u tynnu allan o gylchrediad am 72 awr. Nid yw Llywodraeth Cymru yn cynghori unrhyw beth gwahanol. Nid yw wedi achosi unrhyw anhawster i ni trwy gydol y pandemig, ac mae cwsmeriaid wedi bod yn ddeallgar iawn.

Aellid esbonio'r strwythur codi tâl ymhellach, yn benodol ynghylch Digidol?Byddai'n fwy adeiladol anfon y ffigurau allan i'r aelodau ar ôl y cyfarfod.

Mae'n debyg bod y rhai sy'n fwy caeth i'r t?, ac sy'n derbyn danfoniadau llyfrau, yn llai abl i gwblhau'r cyfrifiad?

Ar hyn o bryd, mae'r Fenni, Brynbuga a Chas-gwent yn ganolfannau Cymorth Cyfrifiad. Ar sail apwyntiad, gallwn gefnogi defnyddwyr dros y ffôn i lenwi eu papur cyfrifiad. Mae Matthew Gatehouse wedi gofyn i’r cwmni a allwn wneud rhywfaint o gymorth wyneb yn wyneb, gan mai dyma sydd orau gan rai pobl; mae ein hybiau wedi'u sefydlu'n ddiogel iawn er mwyn i hyn ddigwydd. Gobeithiwn gael ateb i hynny yn ddiweddarach heddiw. Y rhif i bobl ei ffonio yw rhif arferol y ganolfan gyswllt. Mae gennym ddau siaradwr Cymraeg, os byddai'n well gan y cwsmer siarad yn y  Gymraeg.

Un o’r materion allweddol i bobl anabl yw allgau digidol. Sut mae hyn wedi'i oresgyn yn y llyfrgelloedd, gan gynnwys yn ymwneud â'r defnydd cyn-bandemig o hybiau ar gyfer hyfforddiant?

Mae allgau digidol wedi bod ar ein radar ers amser maith. Mae Sir Fynwy wedi dioddef - tan y flwyddyn academaidd hon - o fod yn un o’r ardaloedd sydd wedi’i hariannu waethaf yng Nghymru, o ran darparu addysg gymunedol. Eleni, oherwydd strwythur ariannu newydd o fewn Llywodraeth Cymru, mae ein cyllid at addysg gymunedol ar gyfer ein darpariaeth uniongyrchol wedi cynyddu o ychydig dros £2k i dros £55,000k, gan ganiatáu inni wneud cais am gyllid pellach, yn rhannol i fynd i’r afael ag allgáu digidol yn y sector cyhoeddus yn y Sir. Yn flaenorol, oherwydd lefel y cyllid a oedd gennym, cawsom ein heithrio rhag gwneud cais am fwy. Dyfarnwyd £15k i ni eleni. Yn rhan o’r broses ymgeisio am grant, rydym wedi gweithio gyda chydweithwyr yng Nghasnewydd i fapio ble mae allgáu digidol yn bodoli yn Sir Fynwy. Mae wedi amlygu ardaloedd fel coridor Magwyr-Cil-y-coed, a rhai ardaloedd anghysbell yn Y Fenni. Defnyddiwyd y wybodaeth honno i flaenoriaethu ble/sut i wario'r £15k. Rydym yn dioddef o gysylltedd gwael yn Sir Fynwy, felly gwnaethom fuddsoddi’r grant i raddau helaeth mewn dyfeisiau Myfi, sydd - yn eu hanfod - yn allyrwyr band eang annibynnol

Peth allweddol hefyd yw cymhwysedd digidol – mae angen i ni diwtora pobl i ddefnyddio’r dyfeisiau, sydd wedi creu eu carfan eu hun o broblemau. Trwy rywfaint o waith gyda Choleg Gwent, rydym wedi sefydlu mentoriaid digidol ym mhob un o'r siroedd yn y bartneriaeth pum sir, a sefydlodd gymhorthion addysgu pellter cymdeithasol a chanllawiau galw i mewn. Rydym yn cydnabod nad yw hyn o reidrwydd yn disodli’r hyn y byddai rhywun yn ei gael o fynychu dosbarth yn bersonol – gallant ymgysylltu dros lwyfan digidol ond nid yw’n union yr un peth â bod mewn ystafell gyda phobl eraill. Rydym yn ei weld fel cam bach tuag at alluogi digidol ac atal ynysu cymdeithasol.

Mae’r lifft i’r llawr cyntaf yng nghanolbwynt y Fenni yn broblem i lawer o bobl anabl oherwydd risgiau tân.

Nid ydym yn ymwybodol y bydd unrhyw newidiadau yn cael eu gwneud yn Y Fenni. Mae’r pwynt am hygyrchedd yn sicr wedi’i nodi. Mae’r gofod sydd gennym yn awr, a’r cyfleusterau y gallwn eu cynnig, yn llawer mwy na’r hyn a gynigiwyd gennym yn y lleoliad blaenorol yn Stryd y Popty. Efallai nad yw'n berffaith ond mae'n welliant mawr: mae mwy o le i symud, cyfleusterau toiled gwell, ac ati. Roedd cwestiwn ychydig yn ôl am fynediad i sgwteri yn y lifft - buom yn gweithio gyda rhywun sy'n defnyddio sgwter, a ddaeth i roi cynnig arni drosom. Roedd yn meddwl bod popeth wedi'i osod yn dda, ac rydym wedi caffael ein sgwter ein hunain ar gyfer y llawr cyntaf i unrhyw un sydd ei angen. Rydym yn agored i awgrymiadau pellach ond nid ydym yn rhagweld gwneud unrhyw ychwanegiadau pellach ar hyn o bryd.

Pa mor dda mae’r hybiau eraill wedi’u haddasui fynediad i’r anabl, yn enwedig yng Nghas-gwent?

Yn 2020, ychydig cyn y cyfyngiadau symud, cafodd y toiledau anabl ar y llawr gwaelod yn hyb Cas-gwent eu hadnewyddu’n llwyr. Rydym yn hapus bod yr holl gyfleusterau yno yn agored i bawb. Mae gennym hefyd gyfleusterau i'r anabl ar y llawr cyntaf a lifft sy'n cydymffurfio â'r Ddeddf Gwahaniaethu ar sail Anabledd.

Nid yw £15k yn ymddangos fel llawer i gael pobl ar-lein – am beth y gall yr arian hwnnw dalu?

Rydym yn defnyddio graddfa o farchnadoedd ar gyfer ein pwrcasu. Edrychwyd hefyd ar werth ariannol is fesul uned ar gyfer dyfeisiau. Gan weithio i ddechrau gyda Llywodraeth Cymru, daethom o hyd i 30 o ddyfeisiau ond roedd problemau gyda’r gadwyn gyflenwi, felly aethom i’r farchnad a chael 32 o Lyfrau Net (y mae 20 ohonynt bellach allan yn y gymuned) a’r 18 dyfais Myfi. Fe wnaethom hefyd brynu ac adnewyddu 11 iPad ar gyfer ein dosbarthiadau digidol yn yr hybiau, a phrynu 4 dyfais Facebook Portal. Mae'r rhain yn edrych fel tabledi ond mae ganddyn nhw lens llygad pysgodyn ac maen nhw'n rhedeg gyda Zoom, rydym ni'n eu defnyddio ar gyfer danfoniad digidol i gymunedau. Rydym wedi gallu rhoi benthyg y rhain i'n tiwtoriaid ar gyfer cyflwyno, er enghraifft, ddosbarthiadau coginio i rieni a phlant. Mae'r tiwtor yn rhoi'r porth ar wyneb gweithio'r gegin; mae gan y rhai sy'n deialu i mewn o gartref ddarlun clir iawn o'r paratoi a'r coginio trwy lens llygad pysgodyn, a gallant gymryd rhan yn y sesiwn bron fel pe baent yno'n bersonol. Mae hyn wedi ein galluogi i fynd y tu hwnt i broblemau daearyddol. Mae Covid wedi ein hannog i gyflymu rhai o’n dymuniadau gan ddefnyddio dulliau digidol.

Ymgeisiodd Cheryl a Fiona Ashley yn y Gwasanaeth Llyfrgelloedd yn llwyddiannus am £15k gan Lywodraeth Cymru er mwyn i’r holl dechnoleg ddigidol fynd allan i’n cymunedau. Hefyd, rydym ar hyn o bryd yn gweithio gyda Miranda Thomason o GAVO, sy'n arwain partneriaeth - maent wedi gwneud cais llwyddiannus am £30k, ac rydym yn creu llyfrgell benthyca ddigidol gyda hi. Rhyngom, felly, mae gennym adnoddau eithaf da yn mynd i mewn i offer digidol - rydym yn mynd allan nawr i brynu'r offer hwnnw.

Crynodeb y Cadeirydd:

Canmolodd yr aelodau y tîm am ei waith, ac ansawdd y gwasanaethau yn yr hybiau.

Nododd Tony Crowhurst efallai bod y dyluniadau ar gyfer Hyb newydd y Fenni wedi’u gwneud cyn i’r Asesiad o’r Effaith ar Gydraddoldeb gael ei wneud – dylai hyn felly fod yn wers i’r cyngor ar gyfer cynllunio at y dyfodol.

Awgrymodd y Cynghorydd Brown y dylid targedu etholwyr ynysig ar sail ragweithiol pan ddaw i’r cyfrifiad, er mwyn sicrhau eu bod yn ymgysylltu’n llawn.

Bydd Cheryl Haskell yn anfon ffigyrau yn ymwneud â'r strwythur codi tâl at yr aelodau ar ôl y cyfarfod.